ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ
ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ (ਬੰਗਾਲੀ: রাসবিহারী বসু, 25 ਮਈ, 1886 - 21 ਜਨਵਰੀ, 1945) ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨੇਤਾ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫੌਜ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ।[1] ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਸਗੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਤੰਤਰਤਾ ਦਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨਭਰ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀਨ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਚਾਰਲਸ ਹਾਰਡਿੰਗ ਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ, ਗਦਰ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਜਾ ਕੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੰਸ ਲੀਗ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫੌਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਤੰਤਰ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਹ ਉਪਰਾਲੇ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਏ, ਤਦ ਵੀ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ।
ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 25 ਮਈ 1886 |
| ਮੌਤ | 21 ਜਨਵਰੀ 1945 (ਉਮਰ 58) ਟੋਕੀਓ, ਜਾਪਾਨ |
| ਸੰਗਠਨ | ਜੁਗਾਂਤਰ, ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲੀਗ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ |
| ਲਹਿਰ | ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ, ਗਦਰ ਇਨਕਲਾਬ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ |
ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਮਈ, 1886 ਨੂੰ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਬਰਧਮਾਨ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੁਬਾਲਦਹ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਆਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਚੰਦਨਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਿਨੋਦ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਨਿਯੁਕਤ ਸਨ। ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਤੰਤਰਤਾ ਦੇ ਸਪਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਜੰਗਲ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਸੰਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਹੈੱਡ ਕਲਰਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਜਤਿਨ ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਯੁਗਾਂਤਰ ਨਾਮਕ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਮਰੇਂਦਰ ਚਟਰਜੀ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਰਬਿੰਦੋ ਘੋਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪੈਰੋਕਾਰ ਜਤੀਂਦਰਨਾਥ ਬਨਰਜੀ ਉਰਫ ਨਿਰਾਲੰਬ ਸਵਾਮੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ, (ਵਰਤਮਾਨ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਰਿਆ ਸਮਾਜੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਏ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਪੰਚਮ ਦੇ 12 ਦਸੰਬਰ 1911 ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਹਾਰਡਿੰਗ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰੀ ਕੱਢੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸ਼ੋਭਾਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਹਾਰਡਿੰਗ ਉੱਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਅਮਰੇਂਦਰ ਚਟਰਜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਚੇਲਾ ਬਸੰਤ ਕੁਮਾਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਲੇਕਿਨ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਖੁੰਝ ਗਿਆ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਲਈ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਰੇਲਗਾਡੀ ਫੜਕੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਖਿਸਕ ਗਏ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਝ ਹੋਇਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਭਾ ਬੁਲਾਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਉੱਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਕਾਂਡ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰਗਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਭੋਰਾ ਭਰ ਵੀ ਸੰਦੇਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। 1913 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਜਤਿਨ ਮੁਖਰਜੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਜੋਸ਼ ਭਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਰਾਸਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਦੁਗਣੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਫਿਰ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਤੰਤਰ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗਦਰ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਫਰਵਰੀ ੧੯੧੫ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ
- ↑ ਪ੍ਰੋ॰ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂਮੋਬਾ. "ਗ਼ਦਰ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਹੀਰੇ". ਅਜੀਤ. Retrieved 20 ਸਤੰਬਰ 2013.
 | ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। |