ਰੋਨਾਲਡ ਰੌਸ
ਸਰ ਰੋਨਾਲਡ ਰੌਸ[1][2] (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Sir Ronald Ross; 13 ਮਈ 1857 - 16 ਸਤੰਬਰ 1932) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਡਾਕਟਰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਸੰਚਾਰਨ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ 1902 ਵਿੱਚ ਫਿਜ਼ੀਓਲੌਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਬਣਿਆ ਜੋ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1897 ਵਿਚ ਇਕ ਮੱਛਰ ਦੇ ਗੈਸਟਰੋਇੰਟੇਸਟਾਈਨਲ ਟ੍ਰੈਕਟ ਵਿਚ ਮਲੇਰੀਅਲ ਪਰਜੀਵੀ ਦੀ ਉਸਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮਲੇਰੀਆ ਮੱਛਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਢੰਗ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਉਹ ਇਕ ਪੌਲੀਮੈਥ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਦਾ ਸੀ, ਕਈ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੁਕੀਨ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗਣਿਤ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 25 ਸਾਲ ਇੰਡੀਅਨ ਮੈਡੀਕਲ ਸਰਵਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਸਦੀ ਸੇਵਾ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਮੈਡੀਕਲ ਖੋਜ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਲਿਵਰਪੂਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਦੀ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ 10 ਸਾਲ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਰਿਹਾ। 1926 ਵਿਚ ਉਹ ਰੌਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਫ੍ਰੋਪਿਕਲ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਬਣੇ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤਕ ਉਥੇ ਰਿਹਾ।[3][4]
ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਸੋਧੋ
ਰੋਨਾਲਡ ਰੌਸ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿਚ ਮਲੇਰੀਅਲ ਪਰਜੀਵੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲੇਰੀਅਲ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਧਾਰਣਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈ, ਬਲਕਿ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ। ਰੌਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਮਲੇਰੀਅਲ ਪਰਜੀਵੀ ਸੰਕਰਮਿਤ ਮੱਛਰਾਂ ਦੇ ਚੱਕ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਏਵੀਅਨ ਪਲਾਜ਼ੋਡਿਅਮ ਰਿਲੇਕਟਮ। ਸੰਨ 1897 ਵਿਚ, ਇਕ ਇਟਾਲੀਅਨ ਚਿਕਿਤਸਕ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜਿਓਵਨੀ ਬੈਟੀਸਟਾ ਗ੍ਰਾਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਐਨੀਫਲਿਨ ਮੱਛਰ ਵਿਚ ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਪਰਜੀਵੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੜਾਅ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਸਨ; ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੀ. ਫਾਲਸੀਪਰਮ, ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਪੀ. ਵਿਵੈਕਸ ਅਤੇ ਪੀ. ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ।[5][6] ਜਦੋਂ 1902 ਵਿਚ ਫਿਜ਼ੀਓਲੌਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਨੋਬਲ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਰਾਸ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਸੀ ਵਿਚਕਾਰ ਇਨਾਮ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਰੋਸ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸੀ 'ਤੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। ਪੱਖਪਾਤ ਦਾ ਭਾਰ ਆਖਰਕਾਰ ਰੌਸ ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ, ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਆਰਬਿਟਰੇਟਰ ਰਾਬਰਟ ਕੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸੀ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, "ਕੋਚ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਭਾਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗ੍ਰੇਸੀ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ"।[7]
ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਮੌਤ
ਸੋਧੋਰੋਨਾਲਡ ਰਾਸ ਨੂੰ ਅਨੌਖਾ ਅਤੇ ਹਉਮੈੰਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ "ਆਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਆਦਮੀ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜੀਵਨ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿਰੰਤਰ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ।[8] ਜੀਬੀ ਗ੍ਰੈਸੀ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਨਿੱਜੀ ਬਦਲਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹਾਨ ਕਹਾਣੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਖੁੱਲੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਅਭਿਆਸੀ ਪੈਟਰਿਕ ਮੈਨਸਨ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਦਾ ਈਰਖਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਚਿਕਿਤਸਕਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਅਯੋਗਤਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ "ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਸਰ ਪੈਟਰਿਕ ਮੈਨਸਨ" (1930) ਮਾਨਸਨ ਦੇ ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।[9] ਉਸਦਾ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਵਰਪੂਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਦੋ ਵਾਰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।[10]
ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1889 ਵਿਚ ਰੋਸ ਨੇ ਰੋਜ਼ਾ ਬੇਸੀ ਬਲੈਕਸਮ (ਡੀ. 1931) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ, ਡੋਰਥੀ (1891–1947) ਅਤੇ ਸਿਲਵੀਆ (1893–1925), ਅਤੇ ਦੋ ਬੇਟੇ, ਰੋਨਾਲਡ ਕੈਂਪਬੈਲ (1895–1914) ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਕਲੇਅ (1901–1966) ਸਨ। ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ 1931 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਰੋਨਾਲਡ ਅਤੇ ਸਿਲਵੀਆ ਨੇ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦਮ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ: ਰੋਨਾਲਡ 26 ਅਗਸਤ 1914 ਨੂੰ ਲੇ ਕੇਟੌ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[11] ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਦਮਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ ਦੇ ਨਾਮਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪੁਟਨੀ ਵੇਲ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।[12][13][14]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ N., G. H. F. (1933). "Sir Ronald Ross. 1857–1932". Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 1 (2): 108–115. doi:10.1098/rsbm.1933.0006.
- ↑ Rajakumar, K; Weisse, M (1999). "Centennial year of Ronald Ross' epic discovery of malaria transmission: an essay and tribute". Southern Medical Journal. 92 (6): 567–71. doi:10.1097/00007611-199906000-00004. PMID 10372849.
- ↑ "Ross and the Discovery that Mosquitoes Transmit Malaria Parasites". Centers for Disease Control and Prevention. 8 February 2010. Retrieved 31 January 2014.
- ↑ "Sir Ronald Ross (1857–1932)". Dr. B.S. Kakkilaya's Malaria Web Site. Archived from the original on 19 March 2013. Retrieved 31 January 2014.
- ↑ Baccetti B (2008). "History of the early dipteran systematics in Italy: from Lyncei to Battista Grassi". Parassitologia. 50 (3–4): 167–172. PMID 20055226.
- ↑ Cox, Francis E.G. (2010). "History of the discovery of the malaria parasites and their vectors". Parasites & Vectors. 3 (1): 5. doi:10.1186/1756-3305-3-5. PMC 2825508. PMID 20205846.
{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ Esch GW (2007). Parasites and Infectious Disease: Discovery by Serendipity and Otherwise. Cambridge University Press. pp. 137–138. ISBN 978-1-1394-6-4109.
- ↑ McCallum, Jack E. (2007). Military Medicine: From Ancient Times to the 21st Century (1st ed.). Santa Barbara: Abc-Clio. pp. 273–274. ISBN 978-1-8510-9693-0.
- ↑ Lavery, Marck Bryan. "Malaria Wars Episode MDCCCXCVIII: Ronald Ross and the Great Malaria Problem" (PDF). evolve360. Archived from the original (PDF) on 21 February 2014. Retrieved 9 February 2014.
- ↑ W. F. Bynum. "Ronald Ross: Malariologist and Polymath: A Biography". Project MUSE. Retrieved 9 February 2014.
- ↑ Sherborne School Book of Remembrance on Flickr
- ↑ "Ronald Ross". NNDB. Retrieved 13 December 2014.
- ↑ "RONALD ROSS (1857–1932)". zephyrus. Retrieved 13 December 2014.
- ↑ Cook, GC (1999). "The grave of Sir Ronald Ross FRS (1857–1932)". The Lancet. 354 (9184): 1128. doi:10.1016/S0140-6736(05)76928-2. PMID 10509539.