ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬ-ਘਰ ਜਾਂ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਰੋਤ, ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਹਵਾਲੇ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਂ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹੜੱਪੀ ਸ਼ਬਦ ' ਪੁਸਤਕ' ਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿਤਾਬਪੁਸਤਕਾਲਾ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ - ਪੁਸਤਕ + ਆਲਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਭਾਵ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ਉਸਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਲਾ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਘਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਫੇਰ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਆਸਟਰੀਆ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
ਸੇਂਟ ਫਲੋਰੀਅਨ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਮੇਲਕ ਐਬੀ ਵਿੱਚ

ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ -

ਆਦਿ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪਹਿਲਾ ਕਿਤਾਬ ਘਰ ਸੁਮੇਰ ਵਿਚ ਲੱਭੀ ਕਨੀਫਾਰਮ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਲਿਖਣ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਦੇ ਪੁਰਾਲੇਖਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਕੁਝ 2600 ਬੀ.ਸੀ. ਲਿਖਤੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਕਿਤਾਬ ਘਰ 5 ਵੀਂ ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੀਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈਆਂ।

ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਸੰਸਥਾ, ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ, ਇੱਕ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਖਰੀਦਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਲੋਂ ਵਾਜਬ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਅਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਹਰ ਹਨ। ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਅਕਸਰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਸਮੂਹ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤਰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਜਨਤਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੱਕ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਮਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨੈਵੀਗੇਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਅਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ. ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਹੱਬ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਭਰ ਸਿੱਖਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਸੋਧੋ

ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਦਿਲਚਸਪੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹੁੰਚ, ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਵਪਾਰ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਲਿਖਣ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਭਾਸ਼ਾ ਵੰਡ, ਵਿਦਿਆ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ, ਸਾਖਰਤਾ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ, ਬਜਟ, ਸਟਾਫ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਬੱਧ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਗੁਣਾਂ, ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ, ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ, ਚਰਚ ਜਾਂ ਨਿਜੀ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ. 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ, ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਸੋਧੋ
  • ਕੌਮੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਅਕਾਦਮਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਬਾਲਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਪਬਲਿਕ ਉਧਾਰ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਨਿਰੀਖਣ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਖ਼ਾਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਡਾਕਟਰੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਫ਼ੌਜ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ

ਵਿਦਿਆਲੀ ਪੁਸਤਕਾਲਾ

ਸੋਧੋ

ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ, ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਲਗਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।[1] ਵਿਦਿਆਲਾ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।[2]

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਕਿਤਾਬ ਘਰ

ਸੋਧੋ
  • ਦਿੱਲੀ ਜਨਤਕ ਪੁਸਤਕਾਲਾ
  • ਕੌਮੀ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
  • ਲਾਹੌਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਸਤਕਾਲਾ

ਗੈਲਰੀ

ਸੋਧੋ

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ