ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਲਾੜੀ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ

'ਲਾੜੀ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ, ਨੂੰ[1] ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਫੜ ਕੇ ਵਿਆਹ' ਕਰਾਉਣਾ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਭਿਆਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ[2] ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਕੋਹਕਾਫ਼ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਹਮੋਂਗ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿਚ ਜ਼ੈਲਟਲ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਰੋਮਾਨੀ ਵਰਗੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ।

ਇਕ ਔਰਤ (ਸੱਜੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ) ਅਤੇ ਘੋੜਿਆਂ 'ਤੇ ਚਾਰ ਆਦਮੀ ਉਸ ਨੂੰ "ਅਗਵਾ ਕਰਨ" ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ। ਕਿਰਗਿਜ਼ ਸਟੈੱਪ, 1871 ਅਤੇ 1872 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ, ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ ਵਿਆਹ ਦੀ ਇਕ ਜਾਇਜ਼ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜਿਨਸੀ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਵਿਆਹ ਵਿਚਕਾਰ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਡਿੱਗਦੀਆਂ ਵੀ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਈ ਵਾਰੀ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਹਰਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਇਕੱਠੇ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਸਹਿਮਤੀ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੇ ਅਗਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ, ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂਇਕ ਅਮਲ ਢਿੱਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੁਲਹਨ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕੋਹਕਾਫ਼ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ ਅਕਸਰ (ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ) ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਦਾ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[4] ਇਹ ਲਾੜੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥਾ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[5]

ਲਾੜੀ ਦੇ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਅਗਵਾਕਰਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ (ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ) ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਅਗਵਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਇਕ ਵਿਆਪਕ ਅਭਿਆਸ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ( ਯੁੱਧ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵੀ ਦੇਖੋ)

ਕੁਝ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅੱਜ ਲਾੜੀ ਦੇ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੁਆਲੇ ਹੋਈਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦੁਲਹਨ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਨੀਮੂਨ ਕਬਜ਼ੇ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਹ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ, ਪਤੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਲੁਕ ਕੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਪਤਨੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।[6]

ਜੂਲੀਅਸ ਸਕਨੋਰ ਵਾਨ ਕਾਰਲਸਫੀਲਡ ਦੁਆਰਾ 1860 ਵਿੱਚ ਲੱਕੜ ਕੱਟ ਕੇ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ੀਲੋਹ ਤੋਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੇਸ਼ kitaਕੀਤਾ। ਗਿਬੀਆ ਵਿਖੇ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਹੋਏ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਆਹ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਔਰਤਾਂ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ

ਸੋਧੋ

ਲਾੜੀ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮਨੋਰਥ ਖੇਤਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ, ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਪਿੱਤਰ ਸੱਤਾਤਮਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧ ਤੇ ਗਰਭ ਧਾਰਨ ਅਤੇ ਨਜਾਇਜ਼ ਜਨਮ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਮਾਜਿਕ ਕਲੰਕ ਹਨ।[7]

ਕੁਝ ਆਧੁਨਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜੋੜਾ ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਅਗਵਾਕਰਨ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਆਦਮੀ ਜੋ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਕਸਰ ਗਰੀਬੀ, ਬਿਮਾਰੀ, ਮਾੜੇ ਚਰਿੱਤਰ ਜਾਂ ਅਪਰਾਧ ਕਾਰਨ ਘੱਟ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਔਰਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਲਾੜੀ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਜਾਇਜ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਤਨੀ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।[8]

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪਿੱਤਰਸੱਤਾਤਮਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਦੁਲਹਨ ਅਗਵਾ ਕਰਨਾ ਆਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਔਰਤ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਪਰਿਵਾਰ, ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਲਾੜੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਦੱਸ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਰਤ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ (ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਆਹੁਤਾ ਕੀਮਤ) ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਜਬਰੀ ਵਿਆਹ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲਾੜੀ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਮੁ ਟਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਹੋਰ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦੇ ਡਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[9]

ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਵਿਧੀ ਸਥਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

ਸੋਧੋ

ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ

ਸੋਧੋ

ਕਿਤਾਬਾਂ

ਸੋਧੋ
  • Adekunle, Julius. Culture and Customs of Rwanda, Greenwood Publishing Group (2007).
  • Kovalesky, Maxime. Modern Customs and Ancient Laws of Russia, London: David, Nutt & Strand (1891).
  • Pamporov, Alexey. Romani everyday life in Bulgaria, Sofia: IMIR (2006). (in Bulgarian)

ਜਰਨਲ ਲੇਖ

ਸੋਧੋ
  • Ayres, Barbara "Bride Theft and Raiding for Wives in Cross-Cultural Perspective", Anthropological Quarterly, Vol. 47, No. 3, Kidnapping and Elopement as Alternative Systems of Marriage (Special Issue) (July 1974), p. 245
  • Barnes, R. H. "Marriage by Capture." The Journal of the Royal Anthropological Institute, Vol. 5, No. 1. (March 1999), pp. 57–73.
  • Bates, Daniel G. "Normative and Alternative Systems of Marriage among the Yörük of Southeastern Turkey." Anthropological Quarterly, 47:3 (Jul. 1974), pp. 270–287.
  • Evans-Grubbs, Judith. "Abduction Marriage in Antiquity: A Law of Constantine (CTh IX. 24. I) and Its Social Context" The Journal of Roman Studies, Vol. 79, 1989, pp. 59–83.
  • Handrahan, Lori. 2004. "Hunting for Women: Bride-Kidnapping in Kyrgyzstan." International Feminist Journal of Politics, 6:2 (June), 207–233.
  • Herzfeld, Michael "Gender Pragmatics: Agency, Speech, and Bride Theft in a Cretan Mountain Village." Anthropology 1985, Vol. IX: 25–44.
  • Kleinbach, Russ and Salimjanova, Lilly (2007). "Kyz ala kachuu and adat: non-consensual bride kidnapping and tradition in Kyrgyzstan", Central Asian Survey, 26:2, 217 — 233.
  • Kleinbach, Russell. "Frequency of non-consensual bride kidnapping in the Kyrgyz Republic." International Journal of Central Asian Studies. Vol 8, No 1, 2003, pp. 108–128.
  • Kleinbach, Russell, Mehrigiul Ablezova and Medina Aitieva. "Kidnapping for marriage (ala kachuu) in a Kyrgyz village." Central Asian Survey. (June 2005) 24(2), 191–202. available in [1].
  • Kowalewsky, M. "Marriage among the Early Slavs", Folklore, Vol. 1, No. 4 (Dec. 1890), pp. 463–480.
  • Light, Nathan and Damira Imanalieva. "Performing Ala Kachuu: Marriage Strategies in the Kyrgyz Republic".
  • McLaren, Anne E., "Marriage by Abduction in Twentieth Century China", Modern Asian Studies 35(4) (Oct. 2001), pp. 953–984.
  • Pamporov, Alexey "Sold like a donkey? Bride-price among the Bulgarian Roma" Journal of the Royal Anthropological Institute (N.S.) 13, 471–476 (2007)
  • Rimonte, Nilda "A Question of Culture: Cultural Approval of Violence against Women in the Pacific-Asian Community and the Cultural Defense'", Stanford Law Review, Vol. 43, No. 6 (Jul. 1991), pp. 1311–1326.
  • Stross, Brian. "Tzeltal Marriage by Capture." Anthropological Quarterly. 47:3 (July 1974), pp. 328–346.
  • Werner, Cynthia, "Women, marriage, and the nation-state: the rise of nonconsensual bride kidnapping in post-Soviet Kazakhstan", in The Transformation of Central Asia. Pauline Jones Luong, ed. Ithaca, New York: Cornell University Press, 2004, pp. 59–89.
  • Yang, Jennifer Ann. "Marriage By Capture in the Hmong Culture: The Legal Issue of Cultural Rights Versus Women's Rights", Law and Society Review at UCSB, Vol. 3, pp. 38–49 (2004).

ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ

ਸੋਧੋ

ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਰਿਪੋਰਟਾਂ

ਸੋਧੋ

ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੇਪਰ

ਸੋਧੋ

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ "'Bridenapping': a growing hidden crime". The Independent (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2011-10-09. Retrieved 2019-07-25.
  2. ↑ "Captured Hearts". www.nationalgeographic.org. Retrieved 2019-07-25.
  3. ↑ "Police swoop on fake 'bride kidnapping'" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). 2016-09-02. Retrieved 2019-07-25.
  4. ↑ "One in five girls and women kidnapped for marriage in Kyrgyzstan:..." Reuters (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2017-08-01. Retrieved 2019-07-25.
  5. ↑ Smith, Craig S. (2005-04-30). "Abduction, Often Violent, a Kyrgyz Wedding Rite". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Retrieved 2019-07-25.
  6. ↑ See, e.g., William Shepard Walsh, Curiosities of Popular Customs and of Rites, Ceremonies, Observances, and Miscellaneous Antiquities, (J.B. Lippincott Co., 1897), p. 654; John Lubbock, The Origin of Civilisation and the Primitive Condition of Man: Mental and Social Condition of Savages, (Appleton, 1882), p. 122. Curtis Pesmen & Setiawan Djody, Your First Year of Marriage (Simon and Schuster, 1995) p. 37. Compare with Edward Westermarck, The History of Human Marriage (Allerton Book Co., 1922), p. 277 (refuting the link between honeymoon and marriage by capture).
  7. ↑ See Brian Stross, "Tzeltal Marriage by Capture", Anthropological Quarterly, Vol. 47, No. 3, Kidnapping and Elopement as Alternative Systems of Marriage (Special Issue) (Jul. 1974), pp. 328–346 (describing Tzeltal culture as patriarchal with a few opportunities for "pre-marital cross-sex interaction")[hereinafter Stross, Tzeltal Marriage by Capture]; Sabina Kiryashova, "Azeri Bride Kidnappers Risk Heavy Sentences", Institute of War and Peace Reporting, 17 November 2005 (discussing the shame brought on Azeri kidnap victims who spend a night outside of the house); Gulo Kokhodze & Tamuna Uchidze, "Bride Theft Rampant in Southern Georgia", (discussing the Georgian case, where "great social stigma attaches to the suspicion of lost virginity."). Compare with Ayres, Barbara (1974). "Bride Theft and Raiding for Wives in Cross-Cultural Perspective". Anthropological Quarterly. 47 (3): 238–252. doi:10.2307/3316978. JSTOR 3316978. There is no relationship between bride theft and status distinctions, bride price, or attitudes toward premarital virginity. The absence of strong associations in these areas suggests the need for a new hypothesis.
  8. ↑ See Stross, Tzeltal Marriage by Capture, pp. 342–343; Smith, Craig S. (30 April 2005). "Abduction, Often Violent, a Kyrgyz Wedding Rite". The New York Times.
  9. ↑ Save the Children, Learning from Children, Families and Communities to Increase Girls' Participation in Primary School Archived 17 December 2008 at the Wayback Machine.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਸੋਧੋ
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਲਾੜੀ_ਅਗਵਾ_ਕਰਨਾ&oldid=618447" ਤੋਂ ਲਿਆ