ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਲੀਨਾ ਮੇਡੀਨਾ

ਲੀਨਾ ਮੇਡੀਨਾ (ਜਨਮ 27 ਸਤੰਬਰ, 1933) ਪੇਰੂ ਔਰਤ ਹੈ ਜੋ ਚਿਕਿਤਸਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮਾਂ ਬਣੀ ਸੀ। ਲੀਨਾ ਨੇ ਪੰਜ ਸਾਲ, ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ, ਸਤਾਰ੍ਹਾਂ ਦਿਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚੇ, ਮੁੰਡੇ, ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਡੀਨਾ, ਪੇਰੂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲੀਮਾ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ।

ਲੀਨਾ ਮੇਡੀਨਾ
ਜਨਮ (1933-09-27) ਸਤੰਬਰ 27, 1933 (ਉਮਰ 91)
ਤਿਕ੍ਰਾਪੋ, ਪੇਰੂ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾਪੇਰੂ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧYoungest confirmed mother in medical history
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀRaúl Jurado (m. 1970s)
ਬੱਚੇਗੇਰਾਡੋ ਮੇਡੀਨਾ
(1939-05-14)ਮਈ 14, 1939 – 1979 (aged 40)
Unknown second son
1972 (ਉਮਰ 51–52)

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਸੋਧੋ

ਲੀਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਪੇਰੂ ਦੇ ਤਿਕ੍ਰਾਪੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ,[1] ਵਿੱਚ, ਸੁਨਿਆਰੇ ਟਿਬੁਰੇਲੋ ਮੇਡੀਨਾ ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰਿਆ ਲੋਸਿਆ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।,[2] ਮੇਡੀਨਾ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੇ ਢਿੱਡ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੀਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਸੋਚਣਾ ਸੀ ਕਿ ਲੀਨਾ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਰਸੌਲੀ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਅਤ ਹੈ ਪਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਡਾ. ਗੇਰਾਰਡੋ ਲੋਜ਼ਾਦਾ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ ਤੋਂ ਲੀਨਾ ਦੇ ਗਰਭ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਲੀਮਾ ਲੈ ਗਿਆ।[3]

ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ ਅਤੇ ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਫੈਲਾਉ ਕੀਤਾ।[4] ਟੈਕਸਾਸ ਵਿੱਚ "ਸਾਨ ਐਂਟੋਨੀਓ ਲਾਈਟ" ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ 16 ਜੁਲਾਈ 1939 ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ "ਪੇਰੂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸੂਤੀ ਅਤੇ ਦਾਈ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ" ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸੂਤੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਪੇਪਰ "ਲਾ ਕ੍ਰੈਨਿਕਾ" ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਟੂਡੀਓ ਨੇ ਇੱਕ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਨੂੰ "ਫਿਲਮੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ" ਨਾਬਾਲਿਗ ਨੂੰ ਲਾਭ ਦੇਣ ਵਜੋਂ $5,000 ਦੀ ਰਕਮ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ "ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।" ਲੇਖ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਲੋਜ਼ਾਦਾ ਨੇ ਮੇਡੀਨਾ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਰੂ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਸਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈਆਂ ਸਨ; ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਾਲਾ ਕੁਝ ਸਮਾਨ ਕੁੜੀ ਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਸੀ।[5]

ਅਸਲ ਤਸ਼ਖੀਸ ਦੇ ਡੇਢ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਮੇਡੀਨਾਨੇ ਸਿਜ਼ੇਰਅਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ 5 ਸਾਲਾਂ, 7 ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ 21 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਔਰਤ ਹੈ। ਸਿਜ਼ੇਰੀਅਨ ਜਣੇਪਾ ਉਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪੇਡੂ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਡਾਕਟਰ ਕੋਲੈਰੇਟਾ ਅਨੱਸਥੀਸੀਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਜਰੀ ਲੋਜਾਡਾ ਅਤੇ ਡਾ. ਬੁਸਾਲਿਓ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗ ਉਸ ਦੀ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਰਿਪੱਕ ਸਨ। ਡਾ. ਐਡਮੰਡੋ ਐਸਕੈਮਲ ਨੇ ਮੈਡੀਕਲ ਜਰਨਲ ਲਾ ਪ੍ਰੈਸ ਮੈਡੀਕੇਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਾਵਾਰੀ ਆਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਿਛਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਉਲਟ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਜਾਂ ਢਾਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ[6][7] ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਦੌਰ ਚੱਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਮੇਡੀਨਾ ਦੇ ਬੇਟੇ ਦਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ 2.7 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (6.0 lb; 0.43 ਸਟੰਟ) ਭਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਗੈਰਾਰਡੋ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮਦੀਨਾ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਹੈ।

ਪਿਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮਗਰਲਾ ਜੀਵਨ

ਸੋਧੋ

ਮੇਡੀਨਾ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਗਰਭ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸਿਆ। ਐਸਕੈਮਲ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ "ਸਹੀ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ।" ਲੀਨਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਿਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਇਆ। 1979 ਵਿੱਚ ਉਹ 40 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਮਰ ਗਿਆ।[8]

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਮੇਡੀਨਾ ਲੋਜ਼ਾਦਾ ਦੇ ਲੀਮਾ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੈਕਟਰੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਕਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਉਲ ਜੁਰਾਡੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ 1972 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[9] ਉਸ ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਰਿਓਟਰਜ਼ ਨੂੰ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਦਸਤਾਵੇਜ਼

ਸੋਧੋ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕੇਸ ਇੱਕ ਛਾਪਾ ਹੈ, ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਾਇਓਪਸੀ, ਗਰੱਭਾਸ਼ਯ ਵਿੱਚ ਗਰੱਭਸਥ ਸ਼ੀਸ਼ੂ ਦੇ ਐਕਸ ਰੇਅ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਤਸਦੀਕ ਕੀਤੇ ਹਨ।[10][11]

ਇਸ ਕੇਸ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਲ 1939 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਮੇਡੀਨਾ ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਮੇਡੀਨਾ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸਿਓਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਲੀਨਾ ਦੀ ਇਹ ਇਕਲੌਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਲਈ ਗਈ ਹੈ।[12]

ਸੰਨ 1955 ਵਿੱਚ, ਜਵਾਨੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਣੇਪੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਕਿ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਕਿਵੇਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।[13] ਪੰਜ ਸਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੇਡੀਨਾ ਦੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[13]

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ "Six decades later, world's youngest mother awaits aid". The Telegraph. 27 August 2002. Archived from the original on 2009-07-16. Retrieved 2009-07-14. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  2. ↑ Elgar Brown (for Chicago Evening American). "American scientists await U.S. visit of youngest mother: Peruvian girl and baby will be exhibited," San Antonio Light, July 11, 1939, page 2A.
  3. ↑ "Youngest Mother". Snopes.com. 21 Jul 2004. Retrieved September 30, 2011.
  4. ↑ "5-Year-Old Gives Birth: 14 May 1939". History Channel Australia. Archived from the original on 2019-04-16. Retrieved 27 July 2020.
  5. ↑ Mikkleson, David (7 February 2015). "Youngest Mother". Snopes. Retrieved 25 January 2017.
  6. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000018-QINU`"'</ref>" does not exist.
  7. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000019-QINU`"'</ref>" does not exist.
  8. ↑ Lincolins, Thiago (12 October 2019). "Grávida aos 5 anos: A trágica vida de Lina Medina". Aventuras na História (in ਸਪੇਨੀ). Archived from the original on 15 October 2019. Retrieved 27 July 2020.
  9. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001B-QINU`"'</ref>" does not exist.
  10. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001D-QINU`"'</ref>" does not exist.
  12. ↑ "La Presse médicale", 47(43): 875, 1939 Archived 2017-03-27 at the Wayback Machine. "La Plus Jeune Mère du Monde". (31 May 1939).
  13. ↑ 13.0 13.1 Luis Leon (30 October 1955). "Son of child mother wants to be doctor". Cedar Rapids Gazette. Associated Press. p. 18. Archived from the original on 23 September 2016. Retrieved 9 September 2017 – via NewspaperArchive.com.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਲੀਨਾ_ਮੇਡੀਨਾ&oldid=573730" ਤੋਂ ਲਿਆ