ਵਕੁਲਾ ਦੇਵੀ
ਵਕੁਲਾ ਦੇਵੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਧਰਮ-ਮਾਤਾ ਹੈ। ਤਿਰੂਮਲਾ ਦੀ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਦਵਾਪਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਅਵਤਾਰ) ਦੀ ਧਰਮ ਮਾਤਾ, ਯਸ਼ੋਧਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਗਵਾਹੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਲਈ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਅਵਸਰ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗਾ।
ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਯਸ਼ੋਧਾ ਵਕੁਲਾ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਕੁਲਾ ਰਾਜਾ ਅਕਾਸਾ ਦੀ ਧੀ ਪਦਮਾਵਤੀ ਨਾਲ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਕੁਲਾ ਦੇਵੀ[1] ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਕਲਿਆਣਮ (ਵਿਆਹ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮੰਦਰ
ਸੋਧੋਵਕੁਲਾ ਦੇਵੀ, ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਭਰਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਣ ਕਾਰਨ
ਮਾਂ-ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਵਕੁਲਾ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਲਗਭਗ 300 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਰੁਰਬੰਦਾ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,[2] ਜੋ ਪੇਰੂਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 50 ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਮੀਨ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਤਿਰੂਮਲਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਵਕੁਲਾ ਮਾਤਾ (ਮਾਤਾ) ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਸੱਤ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਸ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮਾਂ-ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਇੰਨਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਨਾਈਵੇਦਯਮ (ਭੋਗ) ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਤਿਰੂਮਾਲਾ ਵਿਖੇ ਭਗਵਾਨ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵਕੁਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਵੱਡੀਆਂ ਘੰਟੀਆਂ ਵਜਾਈਆਂ, ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਈਵੇਦਯਮ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕੇ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਤਿਰੂਮਾਲਾ ਵਿਖੇ ਪੁਜਾਰੀ ਭਗਵਾਨ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਲਾਪਰਵਾਹੀ
ਸੋਧੋਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਅਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੂਜਾ ਅਸਥਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ ਕਿਉਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ, ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਮੈਸੂਰ ਸੁਲਤਾਨਾਈ ਦੇ ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਦੱਸਿਆ। ਉਸਨੇ ਚਿਤੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਮੰਦਰ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਸੀ। ਵਾਕੂਲਾ ਮਾਤਾ ਦਾ ਬੁੱਤ ਮੁੱਖ ਬੁੱਤ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਗੰਭੀਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਗ਼ੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਖਨਨ
ਸੋਧੋਤਿਰੂਪਤੀ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਵਾਲਾ ਵਤੀਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਹ ਪਹਾੜੀ ਜਿਸ 'ਤੇ ਮੰਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਚੱਟਾਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਉਸਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿਚ ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖਨਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਖਨਨ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਬੇਵੱਸ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਖੱਡਾਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇਹ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਦਾ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਮਤਲ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਵੀ ਹਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨੀਂਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਮਾੜੇ ਰਵੱਈਏ ‘ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਿਰੂਮਾਲਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਕੋਈ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਬੇਈਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੈਣ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ"।
ਜਨਤਕ ਰੋਹ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਸੋਧੋਕਈ ਸੰਗਠਨਾਂ, ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁਖੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਦੁਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਵਕੁਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਟੀ ਟੀ ਡੀ (T T D) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਗੈਰਕਨੂੰਨੀ ਖਨਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2014-09-14. Retrieved 2019-09-20.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ http://wikimapia.org/30723884/Vakula-matha-temple
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- Tirumala Archived 2016-02-02 at the Wayback Machine.
- Global Hindu Heritage Foundation Archived 2014-09-15 at the Wayback Machine.
- Save Temples
- Tirumala Tirupati Archived 2014-09-14 at the Wayback Machine.