ਸ਼ਿਰੀਨ
ਸ਼ਿਰੀਨ (ਫ਼ਾਰਸੀ: شیرین; ਮੌਤ 628) ਸਾਸਾਨੀਅਨ ਸਮਰਾਟ ਖੋਸਰੋ II (ਸ਼. 590-628) ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਖੋਸਰੋ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹੋਰਮਿਜ਼ਦ ਚੌਥੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ, ਜਨਰਲ ਬਹਿਰਾਮ ਚੋਬਿਨ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਸ਼ਿਰੀਨ ਖੋਸਰੋ ਨਾਲ ਰੋਮਨ ਸੀਰੀਆ ਭੱਜ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਮਰਾਟ ਮੌਰੀਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੇਠ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
591 ਵਿੱਚ, ਖੋਸਰੋ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਫਾਰਸ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰੀਨ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਰੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਚਰਚ ਆਫ਼ ਦ ਈਸਟ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੰਤਾਕਿਯਾ ਦੇ ਮੀਆਫਿਸਾਈਟ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸੀਰੀਆਈ ਆਰਥੋਡਾਕਸ ਚਰਚ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 614 ਦੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਦੀ ਸਾਸਾਨੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੀਜਾਨਟਾਈਨ-ਸਾਸਾਨੀਅਨ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਾਸਾਨੀਆਂ ਨੇ ਯਿਸੂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸਲੀਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਤੀਸਿਫੋਨ ਲੈ ਆਏ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਿਰੀਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਸਲੀਬ ਲੈ ਲਈ।
ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਬਾਅਦ ਸ਼ਿਰੀਨ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਇਕਾ ਬਣ ਗਈ, ਇੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ। ਉਹ ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਗੰਜਵੀ (1141-1209) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਮੇਹ ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਸ ਖੋਸਰੋ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੋਸਰੋ ਦੀ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਦੁਰਘਟਨਾਪੂਰਨ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਖੋਸਰੋ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧ ਕਈ ਮੋਡ਼ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੋਡ਼ਾ ਅਕਸਰ ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਖੋਸਰੋ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁੱਤਰ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਰੀਨ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਹ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਕੇ ਬਚਦੀ ਹੈ।[1]
ਮੂਲ
ਸੋਧੋਸ਼ਿਰੀਨ ਦਾ ਪਿਛੋਕਡ਼ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸੇਬਿਓਸ (661 ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਖੁਜ਼ਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ।[2] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋ ਸੀਰੀਆਈ ਇਤਹਾਸ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ "ਅਰਾਮੀ" ਅਰਥਾਤ, ਬੈਥ ਅਰਾਮੀਏ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਸੀ।[3] ਫ਼ਾਰਸੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮਿਰਖਵਾਂਦ (ਮੌਤ 1498) ਬਹੁਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੋਸਰੋ II ਆਪਣੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਦੌਰਾਨ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[2] 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਸ਼ਾਹਨਮੇਹ (ਫ਼ਰਦੋਵੀ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ (ਮੌਤ 1019/1025) ਜੋ ਕਿ ਮੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪਾਠ ਖਵਾਦੇ-ਨਾਮਗ (ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਲਾਰਡਜ਼) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਰੀਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਖੋਸਰੋ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੁਰਾਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕਥਾਵਾਂ ਸਨ। 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਥੀਓਫਾਈਲੈਕਟ ਸਿਮੋਕਟਾ ਨੇ ਖੋਸਰੋ II ਨਾਲ ਭੱਜਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[2]
ਸ਼ਿਰੀਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਵਜੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।[3]
ਵਿਆਹ
ਸੋਧੋ
ਸ਼ਿਰੀਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਰੋਤ ਇਵਾਗਰੀਅਸ ਸਕੋਲਾਸਟਿਕਸ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ "ਸਿਰਾ" ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਸਰਾਓ II ਦੁਆਰਾ ਰਸਾਫਾ ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਸਰਗੀਅਸ ਦੇ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਇੱਕ ਚਿੱਠੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। 592/593 ਦੇ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਦਿੱਤਾ ਹਵਾਲਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈਃ "ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ [ਖੋਸਰਾਓ II] ਬੇਰਾਮਾਇਸ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, ਹੇ ਪਵਿੱਤਰ, ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਆਓ, ਅਤੇ ਸੀਰਾ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈਃ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਸੀਰਾ ਇੱਕ ਈਸਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਕਾਨੂੰਨ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਮਸੀਹੀ ਪਤਨੀ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੇਰੀ ਅਨੁਕੂਲ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮੈਂ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਣਗੌਲਿਆ, ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਲਗਾਤਾਰ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ।[4][5]