ਸਾਰਾ ਸ਼ਗੁਫਤਾ

ਸਾਰਾ ਸ਼ਗੁਫਤਾ (1954-1984) (ਉਰਦੂ:سارا شگفتہ) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਹੋਣਹਾਰ ਕਵਿੱਤਰੀ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਤੀਹ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਸਾਰਾ ਦਾ ਜਨਮ 31 ਅਕਤੂਬਰ, 1954 ਨੂੰ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਚੌਦਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਸਾਰਾ ਦੇ ਨਵ ਜੰਮੇ ਬਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਦੁੱਖ਼ ਅਤੇ ਵਲੂੰਧਰੀ ਮਮਤਾ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਦੂਜੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੇ। ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਦੁੱਖ਼, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪਤੀ ਦੇ ਦੁਰਵਿਹਾਰ ਕਾਰਣ ਉਸਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤਵਾਜ਼ਨ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਪਾਗਲਪਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਹਿਰ ਖਾ ਕੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਮਿਲ ਜਾਣ ਕਾਰਣ ਬਚਾਓ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਪਰੰਤੂ ਇਹਨਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਵਿਲੱਖਣ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦੀ ਰਹੀ। ਇਤਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਗਈ ਹੈ। ਗਿਆਨਪੀਠ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤ੍ਰੀ ਆਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਸਾਰਾ ਸ਼ਗੁਫਤਾ ਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸਾਰਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ

ਕੰਮ

ਉਸ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਈਦ ਅਹਿਮਦ ਦੁਆਰਾ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ 'ਆਂਖੇਂ' ਅਤੇ 'ਨੀਂਦ ਕਾ ਰੰਗ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਅਸਦ ਅਲਵੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 'ਦ ਕਲਰ ਆਫ਼ ਸਲੀਪ ਐਂਡ ਅਦਰ ਪੋਇਮ' (2016) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਵੂਮੈਨ ਐਂਡ ਸਾਲਟ', 'ਟੂ ਡਾਟਰ, ਸ਼ੀਲੀ' ਅਤੇ 'ਦਿ ਮੂਨ ਇਜ਼ ਕਾਇਟ ਅਲੋਨ' ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਰੁਖਸਾਨਾ ਅਹਿਮਦ ਦੁਆਰਾ 'ਵੀ ਪਾਪੀ ਵੂਮੈਨ' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਰਾਸਤ

ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਜੋ ਸਾਰਾ ਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਵੀ ਹੈ, ਨੇ ਸਾਰਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ 'ਏਕ ਥੀ ਸਾਰਾ' (ਏਕ ਥੀ ਸਾਰਾ) (1990) ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸ਼ਗੁਫਤਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ (1994) ਹਨ। ਮੈਂ ਸਾਰਾ (ਮੈਂ, ਸਾਰਾ), ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਨਵਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਟਕ ਸਾਰਾ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਕਾ ਸਾਰਾ ਆਸਮਾਨ, ਦਾਨਿਸ਼ ਇਕਬਾਲ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਤਾਰਿਕ ਹਮੀਦ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਟਕ ਵੀ ਸਾਰਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਸਾਰਾ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ, ਇਹ ਨਾਟਕ ਵਿੰਗਜ਼ ਕਲਚਰਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ 2015 ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦੇ ਉਰਦੂ ਥੀਏਟਰ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕਾਂ

• ਬਲਦੇ ਅੱਖਰ,
• ਨੀਂਦ ਦੇ ਰੰਗ,
• ਆਂਖੇਂ,
• ਲੁਕਣ ਮੀਟੀ

ਕਾਵਿ ਵੰਨਗੀ

ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਤੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ।

ਬੱਸ, ਚਿਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ।

ਕਾਸ਼! ਔਰਤ ਵੀ ਜ਼ਨਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇ ਸਕਦੀ।

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

• Amrita Pritam (1994). Life and Poetry of Sara Shagufta. Delhi: B.R. Publishing Corporation. ISBN 978-81-7018-771-4.
• Amrita Pritam (1990). Ek thi Sara. New Delhi: Kitabghar Publication. OCLC 33810599.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

http://www.dawn.com/news/1022042/column-respectability-has-many-forms-remembering-sara-shagufta-by-kamran-asdar-ali http://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poet/item/23637/21708/Sara-Shagufta Archived 2016-09-03 at the Wayback Machine. https://rekhta.org/poets/sara-shagufta/nazms