ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਲਈ ਹੋਰ ਹਵਾਲੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। (August 2017) |
ਇੱਕ ਕ੍ਰੀਏਸ਼ਨ ਮਿਥਿਹਾਸ (ਜਾਂ ਕੌਸਮੋਗਿਨਿਕ ਮਾਇਥ) ਇੱਕ ਚਿੰਨਾਤਮਿਕ ਲੰਬੀ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸਦੇ ਆਦੀ ਬਣਦੇ ਗਏ।[2][3] ਜਦੋਂਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਰਤੋ ਵਿੱਚ ਆਉੰਦਾ ਸ਼ਬਦ ਮਿਥ ਅਕਸਰ ਝੂਠੀਆਂ ਜਾਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫੇਰ ਵੀ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਝੂਠਪੁਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਮਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।[4]
"ਸਾਂਝੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ 'ਮਿਥਿਹਾਸ' ਉਹਨਾਂ ਕਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗੈਰ-ਸੱਚ ਜਾਂ ਸਿਰਫ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਕਹਾਣੀਆਂ ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਮਿਥਿਹਾਸ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਣਾ ਸਾਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਅਸੰਭਵ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਅਜਿਹੇ ਮਿਥਿਹਾਸਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਜਾਂ ਚਿੰਨਾਤਮਿਕ ਸੱਚਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
(Leeming 2010, p. xvii)</ref>[5] ਜਿਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ ਆਮਤੌਰ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੱਚਾਂ ਨੂੰ ਲੱਛਣਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਚਿੰਨਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕਹੇ ਜਾਣ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[6][7] ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਭਾਵੇਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- ਯਾਨਿ ਕਿ, ਇਹ ਚਾਓਸ ਜਾਂ ਅਕਾਰਹੀਣਤਾ ਦੀ ਕਿਸੇ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਕੌਸਮੋਸ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[8]
ਕ੍ਰੀਏਸ਼ਨ ਮਾਇਥਾਂ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੱਛਣ ਸਾਂਝੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪਵਿੱਤਰ ਖਾਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਭ ਗਿਆਤ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰੰਪ੍ਰਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਖੋਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[9] ਇਹ ਸਭ ਕਿਸੇ ਭੂਖੰਡ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਜਾਂ ਤਾਂ ਦੇਵਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਨਸਾਨ-ਵਰਗੇ ਅਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬੋਲਦੇ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂਤ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[10]
ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮਿਰਸੀਆ ਐਲੀਆਡੇ ਇਸਨੂੰ ਇਨ ਇੱਕੋ ਟੈਂਪੋਰੇ ("ਓਸ ਵਕਤ ਉੱਤੇ") ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।[9][11] ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤਿ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਰਤ-ਭਰਪੂਰ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸੰਦ੍ਰਭ ਅੰਦਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਵੈ-ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਫ੍ਰੇਮਵਰਕ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਾਰਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਹੱਸ ਖੋਲਦਾ ਹੈ।[12]
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ ਮੂੰਹ-ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਪ੍ਰੰਪ੍ਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਹੁਰੂਪ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ;[3] ਸਾਰੀ ਇਨਸਾਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਾਂਝੀ ਕਿਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[6]
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ ਦੁਆਰਾ ਟੋਰਾਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਰਚਨਾ ਸਵਾਂਦ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਖਿਆ (ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੁੱਕ ਔਫ ਜੈਨੇਸਿਸ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), painting from the collections Archived 2013-04-16 at Archive.is of the Jewish Museum (New York)
- ↑ Encyclopædia Britannica 2009
- ↑ 3.0 3.1 Womack 2005, p. 81, "ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ ਚਿੰਨਾਤਮਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਵੇਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਦੀ ਲੋਕ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸਾਂ ਨੇ ਮੂੰਹ-ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਹੁ-ਕਿਸਮਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ।"
- ↑ "In common usage the word 'myth' refers to narratives or beliefs that are untrue or merely fanciful; the stories that make up national or ethnic mythologies describe characters and events that common sense and experience tell us are impossible. Nevertheless, all cultures celebrate such myths and attribute to them various degrees of literal or symbolic truth." (Leeming 2010, p. xvii)
- ↑ Long 1963, p. 18
- ↑ 6.0 6.1 Kimball 2008[page needed]
- ↑ Leeming 2010, pp. xvii–xviii, 465
- ↑ ਦੇਖੋ:
- ↑ 9.0 9.1 Johnston 2009
- ↑ ਦੇਖੋ:
- ↑ Eliade 1963, p. 429
- ↑ ਦੇਖੋ:
ਗ੍ਰੰਥ ਸੂਚੀ
ਸੋਧੋ- Ashkenazi, Michael (2008). Handbook of Japanese mythology (illustrated ed.). OUP USA. ISBN 978-0-19-533262-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Barbour, Ian G. (1997). Religion and Science: Historical and Contemporary Issues (first revised ed.). HarperSanFrancisco. pp. 58, 65. ISBN 0-06-060938-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Bastian, Dawn E.; Mitchell, Judy K. (2004). Handbook of Native American Mythology. Santa Barbara: ABC-CLIO. ISBN 1-85109-533-0.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Boas, Franz (1916). "Tsimshian Mythology". Annual Report of the Bureau of American Ethnography. Government Printing Office.
{{cite journal}}: Invalid|ref=harv(help) - Bodde, Derk (1961). "Myths of Ancient China". In Samuel Noah Kramer (ed.). Mythologies of the Ancient World. Anchor.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Booth, Anna Birgitta (1984). "Creation myths of the North American Indians". In Alan Dundes (ed.). Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. University of California Press. ISBN 978-0-520-05192-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Courlander, Harold (2002). A Treasury of African Folklore: The Oral Literature, Traditions, Myths, Legends, Epics, Tales, Recollections, Wisdom, Sayings, and Humor of Africa. Marlowe & Company. ISBN 978-1-56924-536-1.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - "Merriam-Webster's Collegiate Encyclopedia". Merriam-Webster's Collegiate Encyclopedia. 2000. ISBN 0-87779-017-5.
- "Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions". Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Merriam-Webster. 1999. ISBN 0-87779-044-2.
- Doty, William (2007). Myth: A Handbook. University Alabama Press. ISBN 978-0-8173-5437-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Frank; Leaman, Oliver (2004). History of Jewish Philosophy. Psychology Press. ISBN 978-0-415-32469-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Eliade, Mircea (1963). Patterns in comparative religion. The New American Library-Meridian Books. ISBN 978-0-529-01915-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Eliade, Mircea (1964). Myth and Reality. Allen & Unwin. ISBN 978-0-04-291001-7.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - "Encyclopædia Britannica". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. 2009. http://search.eb.com/eb/article-9108748.
- Frankfort, Henri (1977). The Intellectual Adventure of Ancient Man: An Essay on Speculative Thought in the Ancient Near East. University of Chicago Press. ISBN 978-0226260082.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Giddens, Sandra; Giddens, Owen (2006). African Mythology. The Rosen Publishing Group. ISBN 1-4042-0768-6.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Honko, Lauri (1984). "The Problem of Defining Myth". In Alan Dundes (ed.). Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. University of California Press. ISBN 978-0-520-05192-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Johnston, Susan A. (2009). Religion, Myth, and Magic: The Anthropology of Religion-a Course Guide. Recorded Books, LLC. ISBN 978-1-4407-2603-3.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Kimball, Charles (2008). "Creation Myths and Sacred Stories". Comparative Religion. The Teaching Company. ISBN 1-59803-452-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Knappert, Jan (1977). Bantu Myths and Other Tales. Brill Archive. ISBN 90-04-05423-5.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David A. (2010). Creation Myths of the World (2nd ed.). ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-174-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David Adams; Leeming, Margaret Adams (2009). A Dictionary of Creation Myths (Oxford Reference Online ed.). Oxford University Press. ISBN 0-19-510275-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David Adams; Leeming, Margaret Adams (1994). A Dictionary of Creation Myths. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510275-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David Adams; Leeming, Margaret Adams (1994). Encyclopedia of Creation Myths (2nd ed.). ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-739-3.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David A. (2001). Myth: A Biography of Belief. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514288-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David A. (2011a). "Creation". The Oxford companion to world mythology (online ed.). Oxford University Press. Retrieved 13 October 2011.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leeming, David A. (2011b). "Earth-Diver Creation". The Oxford companion to world mythology (online ed.). Oxford University Press. Retrieved 13 October 2011.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Leonard, Scott A; McClure, Michael (2004). Myth and Knowing (illustrated ed.). McGraw-Hill. ISBN 978-0-7674-1957-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Littleton, C. Scott (2005). Gods, goddesses, and mythology. Vol. 1. Marshall Cavendish. ISBN 978-0-7614-7559-0.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Long, Charles H. (1963). Alpha: The Myths of Creation. New York: George Braziller.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Mair, Victor H. (1990). Tao Te Ching: The Classic Book of Integrity and the Way, by Lao Tzu. Bantam Books. ISBN 0-553-07005-3.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - MacClaglan, David (1977). Creation Myths: Man's Introduction to the World. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-81010-1.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Nassen-Bayer; Stuart, Kevin (October 1992). "Mongol creation stories: man, Mongol tribes, the natural world and Mongol deities". 2. 51. Asian Folklore Studies: 323–334. Retrieved 2010-05-06.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help); Invalid|ref=harv(help) - MacClaglan, David (1977). Creation Myths: Man's Introduction to the World. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-81010-1.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Pettazzoni, Raffaele; Rose, H A (1954). Essays on the History of Religions. E J Brill.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Segal, Robert (2004). Myth: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280347-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - May, Gerhard (2004). Creatio ex nihilo (English trans. of 1994 ed.). T&T Clarke International. ISBN 9780567083562.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - McMullin, Ernin (2010). "Creation ex nihilo: early history". In Burrell, David B.; Cogliati, Carlo; Soskice, Janet M.; Stoeger, William R. (eds.). Creation and the God of Abraham. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781139490788.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Nebe, Gottfried (2002). "Creation in Paul's Theology". In Hoffman, Yair; Reventlow, Henning Graf (eds.). Creation in Jewish and Christian Tradition. Sheffield Academic Press. ISBN 9780567573933.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Soskice, Janet M. (2010). "Creatio ex nihilo: its Jewish and Christian foundations". In Burrell, David B.; Cogliati, Carlo; Soskice, Janet M.; Stoeger, William R. (eds.). Creation and the God of Abraham. Cambridge University Press. ISBN 9781139490788.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Sproul, Barbara C. (1979). Primal Myths. HarperOne HarperCollinsPublishers. ISBN 978-0-06-067501-1.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Stocker, Terry (2009). The Paleolithic Paradigm. AuthorHouse. ISBN 1-4490-2292-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Sweetman, James Windrow (2002). Islam and Christian Theology. James Clarke & Co. ISBN 978-0-227-17203-2.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Thomas, Cullen (2008). Brother One Cell: An American Coming of Age in South Korea's Prisons. Penguin. ISBN 0-14-311311-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Wasilewska, Ewa (2000). Creation stories of the Middle East. Jessica Kingsley Publishers. ISBN 978-1-85302-681-2. Retrieved 23 May 2011.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Wheeler-Voegelin, Erminie; Moore, Remedios W. (1957). "The Emergence Myth in Native North America". In W. Edson Richmond (ed.). Studies in Folklore, in Honor of Distinguished Service Professor Stith Thompson. Indiana University Press. ISBN 978-0-8371-6208-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Walton, John H. (2006). Ancient Near Eastern Thought and the Old Testament: Introducing the Conceptual World of the Hebrew Bible. Baker Academic. ISBN 0-8010-2750-0.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Weigle, Marta (1987). "Creation and Procreation, Cosmogony and Childbirth: Reflections on Ex Nihilo Earth Diver, and Emergence Mythology". Journal of American Folklore. 100 (398): 426. doi:10.2307/540902. JSTOR 540902.
{{cite journal}}: Invalid|ref=harv(help) - Winzeler, Robert L. (2008). Anthropology and religion: what we know, think, and question. AltaMira Press. ISBN 978-0-7591-1046-5.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Womack, Mari (2005). Symbols and Meaning: A Concise Introduction. AltaMira Press. ISBN 978-0-7591-0322-1.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Y.Z. (June 1824). "Some Account of the Tangousians in general and the Transbaikal Tangousians in particular". Asiatic journal and monthly miscellany. 17. Wm. H. Allen & Co.
{{cite journal}}: Invalid|ref=harv(help)
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ
ਵਿਕੀਕੁਓਟ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਚਨਾ ਮਿਥਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਓਟੇਸ਼ਨਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।