ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ
ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਗਰਲ (ਪੰਜਾਬੀ: ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਕੁੜੀ) 1984 ਦਾ ਇੱਕ ਫੋਟੋਗਰਾਫ ਪੋਰਟਰੇਟ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਟੀਵ ਮੈਕਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਫੋਟੋ ਜੂਨ 1985 ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫ਼ਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸਰਵਰਕ ਉੱਤੇ ਛਪੀ ਸੀ। ਲਾਲ ਚੁੰਨੀ, ਹਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਤਰਫ ਕਾਫੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਛਾਣੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਦਾ ਵਿੰਚੀ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਮੋਨਾ ਲੀਸਾ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[1][2] ਇਸਨੂੰ ਫਸਟ ਵਰਲਡ ਦੀ ਥਰਡ ਵਰਲਡ ਮੋਨਾ ਲੀਸਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।[3] ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਔਰਤ ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਤਰਸ ਦੇ ਲਾਇਕ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੁੜੀ/ਔਰਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।
ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਗਰਲ | |
|---|---|
شربت ګله (ਸ਼ਰਬਤ ਗੁੱਲ) | |
 1984 ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਟੀਵ ਮੈਕਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਫੋਟੋਗਰਾਫ ਪੋਰਟਰੇਟ | |
| ਜਨਮ | 20 ਮਾਰਚ 1972 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫ਼ਕ, ਬੀਬੀਸੀ ਪਸ਼ਤੋ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਲਾਲ ਚੁੰਨੀ, ਹਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ |
2002 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਫੋਟੋ ਦੀ ਸ਼ਰਬਤ ਗੁੱਲ (ਜਨਮ: 1972) ਉਰਫ ਸ਼ਰਬਤ ਬੀਬੀ ਦੀ ਫੋਟੋ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪਛਾਣ ਕਰ ਲਈ ਗਈ।[4] ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਨਾਸਿਰ ਬਾਗ ਮੁਹਾਜਿਰ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ 1984 ਵਿੱਚ ਸਟੀਵ ਮੈਕਕਰੀ ਨੇ ਖਿੱਚੀ ਸੀ।
ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਤੱਕ ਨਾਵਾਕਿਫ਼ ਸੀ ਜਦੋਂ 2002 ਵਿੱਚ ਯਾਨੀ ਉਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਦੁਨੀਆ-ਭਰ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾਣ ਦੇ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਫੋਟੋਗਰਾਫਰ ਸਟੀਵ ਮੇਕਕਰੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਖੋਜ ਲਿਆ। ਫੋਟੋਗਰਾਫਰ ਨੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਈ ਚੱਕਰ ਲਗਾਏ, ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਆਖ਼ਿਰ ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਦੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਾਬਿਤਾ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਉਦੋਂ ਤਿੰਨ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੂਰ ਦਰਾਜ਼ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਲਈ ਰਾਜੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫਿਕ ਦੀ ਇਹ ਕੁੜੀ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸੌ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧਿਆ ਚੇਹਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਨੂੰ ਮਿਲੀ।
ਸ਼ਰਬਤ ਗੁੱਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਲਈ ਜਾਣ ਦਾ ਵਾਕਿਆ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕਦੇ ਕੋਈ ਤਸਵੀਰ ਨਹੀਂ ਲਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਜੋ ਲਿਬਾਸ ਪਾਇਆ ਸੀ ਉਹ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਜਲਾਂਦੇ ਹੋਏ ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਝੁਲਸ ਗਿਆ ਸੀ, ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ੌਹਰਤ ਕੋਈ ਖਾਸ ਅਹਮੀਅਤ ਦੀ ਹਾਮਿਲ ਨਾ ਸੀ ਫਿਰ ਵੀ ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਫ਼ਖ਼ਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਦੀ ਪੁਰ-ਵਕਾਰ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ।
ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਗੁਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਪਸ਼ਤੂਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1980ਵਿਆਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਉੱਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ -ਪਿਤਾ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ, ਭਰਾ ਅਤੇ ਦਾਦੀ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਨਾਸਿਰ ਬਾਗ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਗੁਲ ਉੱਥੇ ਸਕੂਲ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਕਿ ਮੈਕਕੂਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮੈਕਕੂਰੀ ਨੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਲਈ, ਜੋ ਪਸ਼ਤੂਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਚਿਹਰਾ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬੇਕਰ ਰਹਿਮਤ ਗੁਲ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 1992 ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। 2002 ਤੱਕ, ਗੁਲ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ, ਰੌਬਿਨ, ਜ਼ਾਹਿਦ ਅਤੇ ਅਲੀਅਨ ਸਨ - ਉਸਦੀ ਚੌਥੀ ਧੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਮਰ ਗਈ; ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ 2012 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਗੁਲ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪਛਾਣ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਰਹਿਣ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਘਰ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ 700 ਡਾਲਰ ਵਜੀਫਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ
ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
ਸੋਧੋ
'ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ' ਚਿੱਤਰ
ਸੋਧੋ1984 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗ੍ਰਾਫਿਕ ਦੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਸਟੀਵ ਮੈਕਕੂਰੀ ਨੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇਣ ਲਈ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਫ਼ਗਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸਨ। [5][6]ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਮੈਕਕੂਰੀ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫਿਕ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵਰ ਫੋਟੋਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਨਾ ਸੀਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਰ ਚਿੱਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਸ 'ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[5][7] ਫੋਟੋ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਹਰੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਧਾ ਲੈਂਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੀ ਹੈ, ਅਫ਼ਗਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ।
ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ ਦੀ ਪਛਾਣ
ਸੋਧੋ17 ਸਾਲ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲੜਕੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਣਜਾਣ ਰਹੀ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਲੜਕੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪਤਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅਸਫ਼ਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।[8] ਜਨਵਰੀ 2002 ਵਿੱਚ, ਸਟੀਵ ਮੈਕਕੂਰੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫਿਕ ਟੀਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਖੋਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦ ਅੱਗੇ ਆਏ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਗੁਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ, ਜਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। ਅਖੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਂਪ ਨਿਵਾਸੀ ਦੁਆਰਾ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਈਰਿਸ ਰਿਕੋਗਨੀਸ਼ਨ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਜੌਨ ਡਾਗਮੈਨ ਦੁਆਰਾ ਤਸਦੀਕ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[9]
ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਲ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।[10] ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਓਗਰਾਫਿਕ ਦੇ ਕਵਰਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ -ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਹੈ।[11]
ਸੰਗੀਤ
ਸੋਧੋਫਿਨਲੈਂਡ ਦੇ ਮੈਟਲ ਬੈਂਡ ਨਾਈਟਵਿਸ਼ ਨੇ 2015 ਦੀ ਐਲਬਮ ਐਂਡਲੇਸ ਫੌਰਮਜ਼ ਮੋਸਟ ਬਿਉਟੀਫੁੱਲ "ਦਿ ਆਈਜ਼ ਆਫ਼ ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ" ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ 'ਤੇ, ਗੁਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਕਾਰਜ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ।[12] ਹੀਅਰ ਬੀ ਡਰੈਗਨਸ, ਦਿ ਕਿਲੀਮੰਜਾਰੋ ਡਾਰਕਜੈਜ਼ ਐਨਸੈਂਬਲ ਦੀ ਐਲਬਮ ਵਿੱਚ "ਸ਼ਰਬਤ ਗੁਲ" ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[13]
ਕਵਿਤਾ
ਸੋਧੋ2017 ਵਿੱਚ, ਨਿਊ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਿਵਿਊ ਨੇ "ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ" ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਕਵੀ ਗਜਰਟਰੁਡ ਸ਼ਕੇਨਬਰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ 2012 ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।[14]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Zoroya, Greg (2002-03-13). "National Geographic tracks down Afghan girl". USA Today. Gannett Company. Retrieved 2012-02-14.
- ↑ "Hollywood movie poster at the Kabul Cinema". Archived from the original on 2016-12-07. Retrieved 2012-12-04.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000017-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Ismail Khan (February 25, 2015). "Pakistan issues CNIC to Nat Geo's famed 'Afghan Girl'". DAWN. Retrieved 7 September 2015.
- ↑ 5.0 5.1 "Washingtonpost.com: Live Online". 2013-06-01. Archived from the original on 2013-06-01. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ McCurry, Steve (2016-11-03). "After her arrest, the 'Afghan Girl' is once again a symbol of refugees' plight". The Guardian (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). ISSN 0261-3077. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "Sharbat Gula: The iconic face of the refugee struggle". www.aljazeera.com. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "How the Afghan Girl was Identified by Her Iris Patterns". 2012-01-12. Archived from the original on 2012-01-12. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "Thinly veiled – Book Review – Religious culture". TLS (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "Thoughts on Afghan Girl's Third Cover Appearance as National Geographic Looks Back, Forward". Reading The Pictures (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-10-03. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "The Eyes of Sharbat Gula – Nightwish: Lyrics & Translation". musinfo.net. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "Sharbat Gula – The Kilimanjaro Darkjazz Ensemble Key and BPM". songdata.io. Retrieved 2020-09-02.
- ↑ "Afghan Girl". Work in Progress (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2017-09-21. Retrieved 2020-09-02.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.