ਈਸ਼ਾ ਉਪਨਿਸ਼ਦ
ਈਸ਼ਾ ਉਪਨਿਸ਼ਦ (ਦੇਵਨਾਗਰੀ : ईशोपनिषद् IAST īśopaniṣad ) ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ੁਕਲ ਯਜੁਰਵੇਦ ਦੇ ਅੰਤਮ ਅਧਿਆਏ ( ਅਧਿਆਏ ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮੁੱਖ (ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ) ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੋ ਰੀਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਨਵ (VSK) ਅਤੇ ਮੱਧਯਨਦੀਨਾ (VSM) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 17 ਜਾਂ 18 ਛੰਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਰੀਸੈਸ਼ਨ ' ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।
ਇਹ ਵੇਦਾਂਤ ਉਪ-ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਰੁਤੀ ਹੈ । ਇਹ ਯਜੁਰਵੇਦ ਦਾ 40ਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਹੈ। ਪਾਠ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, īśā vāsyam, " ਪ੍ਰਭੂ ਦੁਆਰਾ ਲਪੇਟਿਆ",[1] ਜਾਂ "ਪ੍ਰਭੂ (ਸਵੈ) ਵਿੱਚ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ"।[2] ਪਾਠ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਆਤਮਨ (ਸਵੈ) ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵੇਦਾਂਤ ਦੇ ਦ੍ਵੈਤ (ਦਵੈਤ) ਅਤੇ ਅਦਵੈਤ (ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦ) ਉਪ-ਸਕੂਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[3]
ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਲ ਡਯੂਸਨ (1908) ਦੁਆਰਾ ਕੇਨਾ, ਕਥਾ, ਸਵਤਾਸਵਤਾਰ ਅਤੇ ਮੁੰਡਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ "ਕਾਵਿ ਉਪਨਿਸ਼ਦ" ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[4]
ਵ੍ਯੁਤਪਤੀ
ਸੋਧੋਈਸ਼ਵਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮੂਲ ਇਸ਼- (ਈਸ਼, ਈਸ਼) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਮਰੱਥ" ਅਤੇ "ਮਾਲਕ, ਸ਼ਾਸਕ, ਮੁਖੀ", ਆਖਰਕਾਰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਆਪਣੇ (ਜਰਮਨੀ *ਆਈਗਾਨਾ-, ਪੀਆਈਈ *ਏਕ- ) ਨਾਲ ਸਮਝਣਾ। . ਈਸ਼ਾ (ਈਸ਼) ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ "ਸ਼ਾਸਕ, ਮਾਲਕ, ਸੁਆਮੀ"।[5] ਵਾਸ਼ਯਮ (ਵਾਸਯ) ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ "ਅੰਦਰ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ, ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ, ਲਪੇਟਿਆ ਹੋਇਆ"। [6]
ਰਾਲਫ਼ ਗ੍ਰਿਫਿਥ ਅਤੇ ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ, ਹਰ ਇੱਕ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਿੱਚ "ਈਸ਼ਾ" ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ "ਪ੍ਰਭੂ" ਅਤੇ "ਸਵੈ" (ਆਪਣਾ ਸਵੈ) ਵਜੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।[1][2]
ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਨੂੰ ਈਸ਼ਾਵਾਸਯ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਅਤੇ ਵਜਸਨੇਯੀ ਸੰਹਿਤਾ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 Ralph T. H. Griffith, The Texts of the White Yajurveda, pages 304-308
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Max Muller, The Upanishads, The Sacred Books of the East, Part 1, Oxford University Press, Reprinted by Routledge in 2013, ISBN 978-0700706006, Vol. 1, pages 311-319
- ↑ AK Bhattacharyya, Hindu Dharma: Introduction to Scriptures and Theology, ISBN 978-0595384556, pages 25-46
- ↑ Deussen, Paul (1908), The philosophy of the Upanishads
- ↑ iza Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine. Sanskrit English Dictionary, Cologne University, Germany
- ↑ vAsya Archived 2016-03-14 at the Wayback Machine. Sanskrit English Dictionary, Cologne University, Germany