ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਜਾ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: वैदिकधर्मः ਜਾਂ आर्यधर्मः) ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਇਹ ਵੇਦਾਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਧਰਮ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਪੂਜਾ-ਪੱਧਤੀਆਂ, ਮੱਤਾਂ, ਸੰਪਰਦਾਇਆਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਹੈ,ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਰੀਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ਼ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਇਹ ਏਕੀਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਧਰਮ ਹੈ। [1][2] [3]
|
| ਇਤਿਹਾਸ · ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ |
| ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ · ਆਗਮ |
| ਯਕੀਨ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ |
|---|
| ਦੁਬਾਰਾ ਜਨਮ · ਮੁਕਤੀ |
| ਕਰਮ · ਪੂਜਾ · ਮਾਇਆ |
| ਦਰਸ਼ਨ · ਧਰਮ |
| ਵੇਦਾਂਤ ·ਯੋਗ |
| ਸ਼ਾਕਾਹਾਰ · ਆਯੁਰਵੇਦ |
| ਯੱਗ · ਸੰਸਕਾਰ |
| ਭਗਤੀ {{ਹਿੰਦੂ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ}} |
| ਗ੍ਰੰਥ |
| ਵੇਦ ਸੰਹਿਤਾ · ਵੇਦਾਂਗ |
| ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗ੍ਰੰਥ · ਜੰਗਲੀ |
| ਉਪਨਿਸ਼ਦ · ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ |
| ਰਾਮਾਇਣ · ਮਹਾਂਭਾਰਤ |
| ਨਿਯਮ · ਪੁਰਾਣ |
| ਸ਼ਿਕਸ਼ਾਪਤਰੀ · ਵਚਨਾਮ੍ਰਤ |
| ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ |
| ਦੈਵੀ ਧਰਮ · |
| ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ |
| ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੰਤ · ਮੰਦਿਰ ਦੇਵਸਥਾਨ |
| ਯੱਗ · ਮੰਤਰ |
| ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ · ਤਿਓਹਾਰ |
| ਵਿਗ੍ਰਹ |
| ਫਾਟਕ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ |
|
|
| ਹਿੰਦੂ ਤੱਕੜੀ ਢਾਂਚਾ |
ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਧਰਮ ਦਾ ਰਸਮੀ ਨਾਮ ਹਿੰਦੁ ਆਗਮ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਪੱਧਤੀ ਹੈ ਹਿੰਸਾਇਆਮ ਦੂਇਤੇ ਜਾਂ ਜਿਹਾ ਹਿੰਦੁ ਅਰਥਾਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਮਨ, ਵਚਨ, ਕਰਮ ਤੋਂ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰਮ ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਲਈ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਦੇਵੇ ਉਹ ਹਿੰਸਾ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੀ (ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਮੱਧਵਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਧਰਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਤਮ ਫੈਸਲਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭੇ ਦੇ ਚੋਣ ਤੋਂ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਵਿਧਾਇਕ ਕਰਣਗੇ)।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਭਾਰਤ (ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਖੇਤਰ) ਕੀਤੀ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਣਪਛਾਤੇ ਮਾਤਰਦਓਏ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਸ਼ੋ ਪਸ਼ਪਤ ਜਿਵੇਂ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਮੁਦਰਾ, ਪਿੱਪਲ ਦੀ ਪੂਜਾ, ਆਦਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਦਾ ਆਗਮਨ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਰੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਯੂਰਪੀ ਬੋਲੀ ਬੋਲਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਮੁਤਾਬਕ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਰੀਆ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ-ਸਥਾਨ ਭਾਰਤ ਹੀ ਸੀ।
ਉਰਯੋ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਮੁਤਾਬਕ ਲਗਭਗ 1700 ਈ०ਪੂ० ਵਿੱਚ ਆਰੀਆ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ (ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਲਮ ਰਿਸ਼ੀ) ਆਪਣੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰ ਕਰਣ ਲੱਗੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਵੇਦਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਗਵੇਦ ਪਹਿਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਰਗੇ ਗਰੰਥ ਆਏ। ਹਿੰਦੂ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੇਦ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਆਦਿ ਗਰੰਥ ਬ੍ਰਹਮ, ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੈ, ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਟਿਪਿਐਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਨਤਰਦਰਸ਼ਟਾ ਰਸ਼ਯੋ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਰੰਥਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤਾ। ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੈਦਿਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਬਦਲਾਵ ਆਇਆ। ਨਵੇਂ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਦਰਸ਼ਨ ਉਭਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।
ਦੂਜੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਮੁਤਾਬਕ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੰਧ ਸਰਸਵਤੀ ਪਰੰਪਰਾ (ਜੋ ਦੁਆਰਾ ਮੇਹਰਗੜ ਦੀ 1500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ ਅੱਖ ਜਾਨਿਕੀ ਬਰਾਬਰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਸਬ ਨੂੰ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਧਰਮ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਨਾ ਆਖੋ। ਕਿਉਂ ਕਿ ਹਰ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "ਸ਼ਰੀਮਦਭਗਵਦ ਗੀਤਾ". Archived from the original on 2009-10-29. Retrieved 2012-10-01.
ਸ਼ਰੀਮਦਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਪਵਿਤਰਤਮ ਗਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਨੇ ਗੀਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਾਂਡvਵ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਮਰਤੀ ਗਰੰਥ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਏਕੇਸ਼ਵਰਵਾਦ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਹੈ।
- ↑ "ਸ਼ਰੀਮਦਭਗਵਦਗੀਤਾ ਸੱਤਵਾਂ ਅਧਿਆਏ" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2009-08-24. Retrieved 2012-10-01.
यो यो यां यां तनुं भक्तः श्रद्धयार्चितुमिच्छति। तस्य तस्याचलां श्रद्धां तामेव विदधाम्यहम्॥७- २१॥ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ)
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "ਸ਼ਰੀਮਦਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਸੱਤਵਾਂ ਅਧਿਆਏ" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2009-08-24. Retrieved 2012-10-01.
स तया श्रद्धया युक्तस्तस्याराधनमीहते। लभते च ततः कामान्मयैव विहितान्हि तान्॥७- २२॥ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ)
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)
{{{1}}}
|
|
ਰਿਗਵੇਦ · ਯਜੁਰਵੇਦ · ਸਾਮਵੇਦ · ਅਥਰਵ ਵੇਦ |
|
ਰਿਤੁਗਵੇਦਿਕ |
|
ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੁਰਾਣ |
|
ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਗਰੰਥ
ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ · ਮੰਨੂੰ ਸਿਮ੍ਰਤੀ |
|
ਗਰੰਥੋਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਾਰਣ
|