ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ
ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ (ਕਈ ਵਾਰ ਟੈਕਨੋਸਫੀਅਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂ ਸੋਧਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।[1] ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸਟ੍ਰੀਆ ਦੇ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਐਡਵਾਰਡ ਸੂਸ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਿਊਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰ ਪੀਟਰ ਹਾਫ਼ ਦੁਆਰਾ ਟੈਕਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸੰਕਲਪ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2016 ਤੱਕ ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਕੁੱਲ ਵਜ਼ਨ - ਯਾਨੀ ਕਿ, ਮਨੁੱਖੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ - 30 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ।[3]
ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਨੂੰ ਜੀਵ -ਮੰਡਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੀਵ-ਮੰਡਲ ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੁੱਲ ਬਾਇਓਮਾਸ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਪਰਸਪਰ ਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਮਨੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਸਮੇਤ, ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਪੁੰਜ ਹੈ, ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਜੀਵ-ਮੰਡਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸੜਨ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੁਸ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।[2] ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਜਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਲਈ, ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ।[3]
ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਖਾਣਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖਣਿਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਸਵੈਚਲਿਤ ਖੇਤੀ, ਜੋ 7+ ਬਿਲੀਅਨ ਸੇਪੀਅਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਖਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਭੋਜਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਖੇਤਰ; ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਮੇਤ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਅਧਾਰਿਤ ਸਿਸਟਮ; ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ; ਲੈਂਡਫਿਲਜ਼; ਫੈਕਟਰੀਆਂ; ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ; ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਦੋਵੇਂ ਸਰਗਰਮ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਜੰਕ; ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ; ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ; ਸੜਕਾਂ, ਹਾਈਵੇਅ ਅਤੇ ਸਬਵੇਅ ਸਮੇਤ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ; ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ; ਅਤੇ ਯੁੱਧ।
ਟੈਕਨੋਫੌਸਿਲ ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਵਰਗੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ, ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਵਰਗਾ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਜੋ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੈਸੀਫਿਕ ਗਾਰਬੇਜ ਪੈਚ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟਾਂ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[2]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Kuhn, A.; Heckelei, T. (4 June 2010). Speth, Peter; Christoph, Michael; Diekkrüger, Bernd (eds.). Anthroposphere. pp. 282–341. doi:10.1007/978-3-642-12957-5_8. ISBN 978-3-642-12956-8.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ 2.0 2.1 2.2 Zalasiewicz, Jan (27 March 2018). "The unbearable burden of the technosphere". UNESCO (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 22 May 2019.
- ↑ 3.0 3.1 "Earth's 'technosphere' now weighs 30 trillion tons, research finds". phys.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). University of Leicester. 30 November 2016. Retrieved 22 May 2019.