ਕਰਣ ਸਿੰਘ

ਕਰਣ ਸਿੰਘ ( ਜਨਮ 1931 ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੇਤਾ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀਵਾਨ ਹਨ। ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਤਾਰਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਾਰਿਸ ( ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਹੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 1949 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਪਂ . ਜਵਾਹਿਰਲਾਲ ਨੇਹਿਰੂ ਦੇ ਹਸਤੱਕਖੇਪ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਪ੍ਰਤੀਨਿਧਿ ( ਰੀਜੇਂਟ ) ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਦੇ ਬਾਦ ਅਗਲੇ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਰਾਜਪ੍ਰਤੀਨਿਧਿ, ਚੁੱਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸਦਰ - ਏ - ਰਿਆਸਤ ਅਤੇ ਅੰਤਤ : ਰਾਜਪਾਲ ਦੇ ਪਦਾਂ ਉੱਤੇ ਰਹੇ। 1967 ਵਿੱਚ ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਆਸ਼ੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉਧਮਪੁਰ ਸੰਸਦੀ ਖੇਤਰ ਵਲੋਂ ਭਾਰੀ ਬਹੁਮਤ ਵਲੋਂ ਲੋਕ ਸਭੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁੱਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਏ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਲੋਂ ਉਹ ਸਾਲ 1971, 1977 ਅਤੇ 1980 ਵਿੱਚ ਪੁੰਨ : ਚੁਣੇ ਗਏ। ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਵਿਮਾਨਨ ਮੰਤਰਾਲਾ ਸਪੁਰਦ ਗਿਆ। ਉਹ 6 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਮੰਤਰਾਲਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੂਕਸ਼ਮਦ੍ਰਸ਼ਟਿ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀ ਦੀ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ। 1973 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਵਾਰ ਨਯੋਜਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। 1976 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਨੀਤੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪਰਵਾਰ ਨਿਯੋਜਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤਿਬਧਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰਿਆ। 1979 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ੀ ਰਜਵਾੜੇ ਦੇ ਇਕੱਲੇ ਅਜਿਹੇ ਪੂਰਵ ਸ਼ਾਸਕ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਿਆ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਿਵੀ ਪਰਸ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਹਰਿ - ਤਾਰਾ ਧਰਮਾਰਥ ਅਮੰਨਾ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਮਰ ਮਹਲ ( ਰਾਜ-ਮਹਿਲ ) ਨੂੰ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਲਘੁਚਿਤਰੋਂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਮੁੱਲ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਅਤੇ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਨਿਜੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਧਰਮਾਰਥ ਅਮੰਨਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੌ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ - ਸਥਲਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਸਹਿਤ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਈ ਨਿਆਸੋਂ ਦਾ ਕੰਮ - ਕਾਜ ਵੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਦ੍ਰਸ਼ਟਿਕੋਣ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਸਥਿਤ ਦੂਨ ਸਕੂਲ ਵਲੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈੰਬਰਿਜ ਪਰੀਖਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉਤੀਰਣ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਦਰਜੇਦਾਰ ਉਪਾਧਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਇਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੁਲਾਧਿਪਤੀ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹੈ। ਸਾਲ 1957 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਏਮ . ਏ . ਉਪਾਧਿ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਉੱਤੇ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਿਖ ਕਰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਉਪਾਧਿ ਦਾ ਅਲੰਕਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੁਲਾਧਿਪਤੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਬੋਰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਸੰਘ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮੰਡਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸੰਗੀਤ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਸਭਾਪਤੀ ਰਹੇ ਹੈ। ਉਹ ਜਵਾਹਿਰਲਾਲ ਨੇਹਿਰੂ ਸਮਾਰਕ ਨਿਧਿ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ, ਟੇੰਪਲ ਆਫ ਅੰਡਰਸਟੇਂਡਿੰਗ ( ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਤਰਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੰਗਠਨ ) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਭਾਰਤ ਪਰਿਆਵਰਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਜਨਾਔਗ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਇੰਡਿਆ ਇੰਟਰਨੇਸ਼ਨਲ ਸੇਂਟਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਟ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਭਾਪਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ੈਲਾ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ - ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਲੀਗੜ ਮੁਸਲਮਾਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਤੋਕਯੋ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਵਿਸ਼ੈਲਾ ਉਪਾਧੀਆਂ ਉਲੇਖਨੀਯ ਹੈ। ਉਹ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵੰਨਿਜੀਵ ਬੋਰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫਲ - ਪ੍ਰੋਜੇਕਟ ਟਾਈਗਰ - ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਆਜੀਵਨ ਸੰਰਕਸ਼ੀ ਹੈ। ਡਾ . ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਨਿਬੰਧ, ਯਾਤਰਾ - ਟੀਕਾ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਜੰਗਲ ਮੈਂਸ ਵਰਲਡ ( ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ) ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਡੋਗਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਭਕਤੀਪੂਰਣ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤੀਕ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗਹਨ ਅੰਤਰਦ੍ਰਸ਼ਟਿ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਫੈਲਿਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਚਾਰਕ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਹਾਲਾਂਕਿ ਘੱਟ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਨੁਕੂਲ ਮੀਡਿਆ ਕਵਰੇਜ ਮਿਲੀ।

ਕਰਣ ਸਿੰਘ
ਸੰਸਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ	(1931-03-09)9 ਮਾਰਚ 1931 ਕੈਨ, ਫਰਾਂਸ
ਕੌਮੀਅਤ	ਭਾਰਤੀ
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਯਸ਼ੋ ਰਾਜਿਆ ਲਕਸ਼ਮੀ
ਰਿਹਾਇਸ਼	ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ
ਦਸਤਖ਼ਤ