ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੂਕੀ-ਚਿਨ-ਮਿਜ਼ੋ, ^[1] ਕੁਕੀਸ਼ ਜਾਂ ਦੱਖਣੀ-ਮੱਧ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ, ਪੱਛਮੀ ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ 50 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਨੋ-ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰ ਵਿਚ ਮਿਜ਼ੋ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਾਮੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿਚ ਕੂਕੀ ਅਤੇ ਬਰਮੀ ਵਿੱਚ ਚਿਨ ਵਜੋਂ; ਕੁਝ ਜ਼ੋਮੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਛਾਣਦੇ ਹਨ। ਮਿਜ਼ੋ ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਚਿਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਚਿਨ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ੋ ਵਜੋਂ ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।

ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕੂਕੀ-ਚਿਨ-ਨਾਗਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,। ਇਹ ਅਕਸਰ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੂਹ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ੍ਹੈ।

ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਰਗੀਕਰਨ ਸੋਧੋ

ਕਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਥੁਰਗੂਡ (2003) ਅਤੇ ਵੈਨ ਡਰੀਮ (2011) ਕਰਬੀ ਨੂੰ ਸੀਨੋ-ਤਿੱਬਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੈਰ-ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ^[2] ^[3]

ਵੈਨਬੀਕ (2009) ਸੋਧੋ

ਕੀਂਥ ਵੈਨਬੀਕ (2009:23) ਨੇ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਕੁੂ ਕੀ-ਚਿਨ ਤੋਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਧੁਨੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ (ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਢਾਂ) ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੁੂਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਪੀਟਰਸਨ (2017) ਸੋਧੋ

ਡੇਵਿਡ ਏ. ਪੀਟਰਸਨ (2017:206) ^[4] ਕੁਕੀ-ਚਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਰਗੀਕਰਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।

ਕੂਕੀ—ਚਿਨ

ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ : ਪੁਰੁਮ (ਨਾਗਾ), ਕੋਇਰੇਂਗ, ਮੋਨਸਾਂਗ (ਨਾਗਾ), ਆਦਿ।
ਕੇਂਦਰੀ
- ਕੋਰ ਸੈਂਟਰਲ
- ਮਾਰਾਇਕ
ਪੈਰੀਫਿਰਲ
- ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ
- ਖੋਮਿਕ : ਖਾਮੀ/ ਖੁਮੀ, ਮਰੋ -ਖਿਮੀ, ਲੇਮੀ, ਰੇਂਗਮਿਟਕਾ, ਆਦਿ।
- ਦੱਖਣੀ
  - ਚੋ
  - ਦਾਈ
  - ਹਾਇਓ / ਅਸ਼ੋ

ਪੀਟਰਸਨ ਦੀ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵੈਨਬੀਕ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਸ਼ਾਖਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੀਟਰਸਨ ਦੀ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀਕਰਣ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਕੂਕੀ ਸ਼ਾਖਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ਸੋਧੋ

ਲਾਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਪਾਉ ਸੀਨ ਹਉ ਲਿਪੀ
ਕੂਕੀ-ਚਿਨ ਸਵਦੇਸ਼ ਸੂਚੀਆਂ (ਵਿਕਸ਼ਨਰੀ)

ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ

↑ Burling, Robbins (2003). "The Tibeto-Burman languages of Northeastern India". In Graham Thurgood; Randy J. LaPolla (eds.). The Sino-Tibetan Languages. pp. 169–191.
↑ Thurgood, Graham (2003) "A subgrouping of the Sino-Tibetan languages: The interaction between language contact, change, and inheritance." In G. Thurgood and R. LaPolla, eds., The Sino-Tibetan languages, pp. 13–14. London: Routledge, ISBN 978-0-7007-1129-1.
↑ van Driem, George L. (2011a), "Tibeto-Burman subgroups and historical grammar", Himalayan Linguistics Journal, vol. 10, no. 1, pp. 31–39, archived from the original on 12 January 2012.
↑ Peterson, David. 2017. "On Kuki-Chin subgrouping." In Picus Sizhi Ding and Jamin Pelkey, eds. Sociohistorical linguistics in Southeast Asia: New horizons for Tibeto-Burman studies in honor of David Bradley, 189-209. Leiden: Brill.

ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਸੋਧੋ

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸੋਧੋ

ਬਟਨ, ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ। 2011. ਪ੍ਰੋਟੋ ਉੱਤਰੀ ਚਿਨ STEDT ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ 10.ISBN 0-944613-49-7 ISBN 0-944613-49-7 . http://stedt.berkeley.edu/pubs_and_prods/STEDT_Monograph10_Proto-Northern-Chin.pdf
ਮਾਨ, ਨੋਏਲ ਅਤੇ ਵੈਂਡੀ ਸਮਿਥ। 2008. ਚਿਨ ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ Archived 2019-04-23 at the Wayback Machine. ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ: ਪੇਅਪ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ।
ਐਸ ਦਲ ਸਿਆਨ ਪਾਉ॥ 2014. ਪ੍ਰੋਟੋ-ਜ਼ੋਮੀ (ਕੁਕੀ-ਚਿਨ) ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ । ਲਮਕਾ, ਮਨੀਪੁਰ, ਭਾਰਤ: ਜ਼ੋਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ (ZOLLS)। [ ਪੈਟ, ਸਿਮਟੇ, ਥੰਗਖਲ, ਜ਼ੂ, ਕੋਮ, ਪਾਈਟ ਜਾਂ ਟੇਡਿਮ, ਅਤੇ ਵੈਫੇਈ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦ ਸੂਚੀ]
ਸਮਿਥ, ਵੈਂਡੀ ਅਤੇ ਨੋਏਲ ਮਾਨ। 2009. ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਐਨੋਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਿਨ ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ Archived 2019-10-30 at the Wayback Machine. । ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ: ਪੇਅਪ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ।
0-944613-47-0

[1] Burling, Robbins (2003). "The Tibeto-Burman languages of Northeastern India". In Graham Thurgood; Randy J. LaPolla (eds.). The Sino-Tibetan Languages. pp. 169–191.

[2] Thurgood, Graham (2003) "A subgrouping of the Sino-Tibetan languages: The interaction between language contact, change, and inheritance." In G. Thurgood and R. LaPolla, eds., The Sino-Tibetan languages, pp. 13–14. London: Routledge, ISBN 978-0-7007-1129-1.

[3] van Driem, George L. (2011a), "Tibeto-Burman subgroups and historical grammar", Himalayan Linguistics Journal, vol. 10, no. 1, pp. 31–39, archived from the original on 12 January 2012.

[Peterson2017-4] Peterson, David. 2017. "On Kuki-Chin subgrouping." In Picus Sizhi Ding and Jamin Pelkey, eds. Sociohistorical linguistics in Southeast Asia: New horizons for Tibeto-Burman studies in honor of David Bradley, 189-209. Leiden: Brill.

[1]

[2]

[3]

[4]