ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼
ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼ ਜਾਂ ਖ਼ਲਜੀ ਸਲਤਨਤ ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ 1290-1320 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਨੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।[3]
ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼ | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1290–1320 | |||||||||||
![ਖ਼ਿਲਜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸ਼ਿਤ ਖੇਤਰ (ਗੂੜਾ ਹਰਾ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰ (ਫਿੱਕਾ ਹਰਾ).[1]](/wiki/%E0%A8%A4%E0%A8%B8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%B0:Delhi_Sultanate_under_Khalji_dynasty_-_based_on_A_Historical_Atlas_of_South_Asia.svg) ਖ਼ਿਲਜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸ਼ਿਤ ਖੇਤਰ (ਗੂੜਾ ਹਰਾ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰ (ਫਿੱਕਾ ਹਰਾ).[1] | |||||||||||
| ਰਾਜਧਾਨੀ | ਦਿੱਲੀ | ||||||||||
| ਆਮ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | ਫ਼ਾਰਸੀ [2] | ||||||||||
| ਧਰਮ | |||||||||||
| ਸਰਕਾਰ | ਸਲਤਨਤ | ||||||||||
| ਸੁਲਤਾਨ | |||||||||||
• 1290–1296 | ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ | ||||||||||
• 1296–1316 | ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ | ||||||||||
• 1316 | ਸ਼ਿਹਾਬੁਦੀਨ ਓਮਾਰ ਖ਼ਿਲਜੀ | ||||||||||
• 1316–1320 | ਕੁਤੁਬ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਮੁਬਾਰਕ ਸ਼ਾਹ ਖ਼ਿਲਜੀ | ||||||||||
• 1320 | ਖੁਸਰੋ ਖਾਨ | ||||||||||
| ਇਤਿਹਾਸ | |||||||||||
• Established | 1290 | ||||||||||
• Disestablished | 1320 | ||||||||||
| |||||||||||
| ਅੱਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ | ||||||||||
ਗੁਲਾਮੀ
ਸੋਧੋਸਲਤਨਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਅਹਿਲਕਾਰਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ, ਦਰਬਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਲਈ ਨੌਕਰਾਂ, ਰਖੇਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਸਨ। ਖ਼ਿਲਜੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ - ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਰ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਏ ਸਨ। ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਿਆਪਕ ਹੋ ਗਈ ਸੀ; ਮਰਦ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦਾ, ਕਾਇਦ, ਗੁਲਾਮ ਜਾਂ ਬੁਰਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਜਾਂ ਕਨੀਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਸ਼ਾਸ਼ਕ
ਸੋਧੋ- ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ (1290–1296)
- ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ (1296–1316)
- ਸ਼ਿਹਾਬੁਦੀਨ ਓਮਾਰ ਖ਼ਿਲਜੀ (1316)
- ਕੁਤੁਬ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਮੁਬਾਰਕ ਸ਼ਾਹ ਖ਼ਿਲਜੀ (1316–1320)
- ਖੁਸਰੋ ਖਾਨ (1320)
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜਗ੍ਹਾ
ਸੋਧੋਅਲਾਉਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇੰਡੋ-ਮੁਹੰਮਦਨ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧਿਆ ਸੀ। ਖਲਜੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ - ਕੁਤਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀਵਾਰ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਗੇਟਵੇ, ਰਾਪੜੀ ਵਿਖੇ ਈਦਗਾਹ, ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜਮਾਤ ਖਾਨਾ ਮਸਜਿਦ ਹਨ। ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ, ਜੋ ਕਿ 1311 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨੂੰ 1993 ਵਿੱਚ ਕੁਤਬ ਮੀਨਾਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਟਿਕਾਣਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[4]
-
ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜਾ -
ਕੁੱਵਤ ਉਲ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ -
ਅਧੂਰਾ ਬਣਿਆ ਅਲਾਈ ਮੀਨਾਰ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Schwartzberg, Joseph E. (1978). A Historical atlas of South Asia. Chicago: University of Chicago Press. p. 147, map XIV.3 (i). ISBN 0226742210.
- ↑ "Arabic and Persian Epigraphical Studies - Archaeological Survey of India". Asi.nic.in. Archived from the original on 29 September 2011. Retrieved 2010-11-14.
- ↑ "Khaljī dynasty | Indian dynasty | Britannica". www.britannica.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-09-27.
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Qutb Minar and its Monuments, Delhi". UNESCO World Heritage Centre (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-09-27.