|
|
|
ਅਵਟੁ (ਥਾਇਰਾਇਡ) ਮਨੁੱਖ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭਤੋਂਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅੰਤ : ਸਰਾਵੀ ਗਰੰਥੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਦਵਿਪਿੰਡਕ ਰਚਨਾ ਨਿਮਨ ਧੌਣ ਵਿੱਚ ਅਵਟੁ ਕੋਮਲ ਹੱਡੀ (ਥਾਇਰਾਇਡ ਕਾਰਟਿਲੇਜ) ਸਵਰਇੰਤਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਲਯਾਕਾਰ ਕੋਮਲ ਹੱਡੀ (ਕਰਾਇਕਾਇਡ ਕਾਰਟਿਲੇਜ) ਦੇ ਲੱਗਭੱਗਲਗਭਗ ਸਮਾਨ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਥਾਇਰਾਕਿਸਨ (T4), ਟਰਾਇ - ਆਇਡੋਥਾਇਰੋਨੀਨ (T3) ਅਤੇ ਥਾਇਰੋਕੈਲਸਿਟੋਨੀਨ ਨਾਮਕ ਹਾਰਮੋਨ ਸਰਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਊਰਜਾ ਕਸ਼ਏ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਰਮੋਨ ਚਯਾਪਚਏ ਦੀ ਦਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਰੀਰਕ ਤੰਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਦਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਹਾਰਮੋਨ ਕੈਲਸੀਟੋਨਿਨ ਕੈਲਸ਼ਿਅਮ ਸਾੰਮਆਵਸਥਾ (ਕੈਲਸ਼ਿਅਮ ਹੋਮਯੋਸਟੈਸਿਸ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਯੋਡੀਨ T3 ਅਤੇ T4 ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਘਟਕ ਹੈ।<ref name="boron">{{Cite book|last1=Boron|first1=WF.|last2=Boulapep|first2=EL.|title=Medical Physiology|date=2012|publisher=Saunders|location=Philadelphia|page=1052|isbn=978-1437717532|edition=2nd}}</ref> ਥਾਇਰਾਕਸਿਨ ਹਾਰਮੋਨ ਚਰਬੀ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬੋਹਾਇਡਰੇਟ ਦੇ ਮੇਟਾਬੋਲਿਜਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਕਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਕਰਾ, ਕੋਲੇਸਟਰੋਲ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਲਿਪਿਡ ਦਾ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲਾਲ ਰਕਤ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕਰ ਰਕਤਾਲਪਤਾ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੱਡੀਆਂ, ਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਲੈਂਗਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਾਧਾ ਨੂੰ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਗਧ ਸਰਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿਰਦਾ ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਤੇ ਰਕਤਚਾਪ ਨੂੰ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="harrison's">{{Citebook|last1=Longo|first1=D|last2=Fauci|first2=A|last3=Kasper|first3=D|last4=Hauser|first4=S|last5=Jameson|first5=J|last6=Loscalzo|first6=J|title=Harrison's Principles of Internal Medicine|date=2012|publisher=McGraw-Hill|location=New York|isbn=978-0071748896|edition=18th|pages=2913, 2918}}</ref> ਅਵਟੁ ਗਰੰਥਿ ਹਾਇਪੋਥੈਲੇਮਸ, ਪੀਊਸ਼ ਗਰੰਥਿ ਆਦਿ ਕਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਵਟੁ ਗਰੰਥਿ ਦੀ ਸਭਤੋਂਸਭ ਤੋਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਵਟੁ ਗਰੰਥਿ ਦੀ ਅਤੀਸਕਰਿਅਤਾ (ਹਾਇਪਰਥਾਇਰਾਇਡਿਜਮ) ਅਤੇ ਅਵਟੁ ਗਰੰਥਿ ਦੀ ਨਿੰਨਸਕਰਿਅਤਾ (ਹਾਇਪੋਥਾਇਰਾਇਡਿਜਮ) ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਵਟੁਗਰੰਥਿ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਰੀਰ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋ ਮਾਤਰਾ ਜਿਆਦਾ ਕਰਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਹਾਇਪਰ ਥਾਇਰਾਡਿਜਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਵਟੁਗਰੰਥਿ ਸਮਰੱਥ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਤਾਂ ਸਰੀਰ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਕਰਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਹਾਇਪੋਥਾਇਰਾਡਿਜਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਉਦੋਂ ਵੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਤੋਂ ਅੱਠ ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹੈ।
== ਹੋਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ==
|
