ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
No edit summary |
ਛੋ clean up ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB |
||
ਲਾਈਨ 1:
== ਜਾਣ- ਪਛਾਣ ==
'''ਲੋਕ ਕਹਾਣੀ''' ਇੱਕ [[ਲੋਕਧਾਰਾ|ਲੋਕਧਾਰਾਈ]] ਵਿਧਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੂੰਹ-ਜ਼ਬਾਨੀ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ
ਲੋਕ-ਕਥਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਬਾਰ ਬਾਰ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸਿੱਖਣ
▲'''ਲੋਕ ਕਹਾਣੀ''' ਇੱਕ [[ਲੋਕਧਾਰਾ|ਲੋਕਧਾਰਾਈ]] ਵਿਧਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੂੰਹ-ਜ਼ਬਾਨੀ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ "ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ" ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਇੱਕੋ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
▲ਲੋਕ-ਕਥਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਬਾਰ ਬਾਰ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸਿੱਖਣ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਿੱਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਡੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਫੋਕਟੇਲਸ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਉੱਚਿਤ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਲਿਖਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਥਾਵਾਂ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਇਹ ਜਾਣੀਆਂ-ਪਛਾਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਗਿਆਨ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੰਘਣ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਰੀਕਾ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.vocabulary.com/dictionary/folktale|title=Definition of Folktale|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=March 28, 2020}}</ref>
ਲੋਕ-ਕਥਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਲਈ ਆਮ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ
"ਲੋਕ ਇੱਕ ਲਚਕੀਲਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮੈਰੀਕਨ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਇਕੱਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ।"<ref>{{Cite book|title=The Devolutionary Premise in Folklore Theory|last=Dundes|first=Alan|publisher=Journal of the Folklore Institute|year=1969|isbn=|location=|pages=13|quote=|via=}}</ref>
ਫੋਕਟੇਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਪਾਤਰਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲੌਕਿਕ ਤੱਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਆਂ ਦੀ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਯੋਗ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤੀਆਂ ਹਨ। “ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਝੂਠੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ; ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੋਂਦ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।”<ref>{{Cite book|title=Once Upon a Time: On the Nature of Fairy Tales|last=|first=|publisher=|year=1976|isbn=|location=|pages=70|quote=|via=}}</ref>
== ਲੋਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਤੱਤ<ref>{{Cite web|url=http://www.homeofbob.com/literature/genre/fiction/folktales/elements.html|title=Folk Tale - description of story elements and quality characteristics|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=March 28, 2020}}</ref>==
ਲਾਈਨ 30 ⟶ 25:
# ਨਾਇਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ, ਦਲੇਰ, ਨਿਰਸੁਆਰਥ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
# ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
#
<br />
ਲਾਈਨ 37 ⟶ 32:
# ਸਥਾਨ ਦਾ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਭੂਗੋਲ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
# ਸਮਾਂ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਹੈ (ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ) ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
# ਸਮਾਂ
<br />
ਲਾਈਨ 44 ⟶ 39:
# ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਿਲਚਸਪ।
# ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੋਚ।
# ਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ
<br />
ਲਾਈਨ 50 ⟶ 45:
# ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਵ ਵਿਆਪੀ ਸੱਚਾਈਆਂ, ਪਾਠ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ, ਅਤੇ / ਜਾਂ ਪਦਾਰਥਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਕਿ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਕਦਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਧਾਰਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
# ਅਕਸਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੂਹ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
<br />
ਲਾਈਨ 58 ⟶ 53:
# ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਪਰ ਸੰਭਾਵਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
# ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੁਹਰਾਓ, ਤਰਕ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਵਿਕਾਸ (ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ), ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸੂਝਵਾਨ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮਝ।
#
<br />
ਲਾਈਨ 66 ⟶ 61:
# ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾਵਾਂ, ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਜਾਂ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ।
# ਪਾਠਕ ਨਵੀਂ ਸਮਝ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਸਮਝ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।
== ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ==
ਹੇਠਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਫੋਕਟੇਲ ਹਨ (ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਕੁਝ ਫੋਕੇਟਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ):
=== ਪਸ਼ੂ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਮਿੱਥ, ਕਥਾਵਾਸੀ, ਅਤੇ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਗਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
=== ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਅਲੌਕਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ) ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਅਲੌਕਿਕ ਅਜੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਨੇਕੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸਿੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ, ਅਲੌਕਿਕ ਹੈਰਾਨੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜਾਦੂਈ ਵਿਅਕਤੀ (ਇਕ ਪਰੀ ਦੇਵਤਾ,
ਮਨੋਰੰਜਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ;
=== ਸੰਚਿਤ ਕਥਾਵਾਂ ===▼
ਸੰਚਿਤ ਕਿੱਸੇ ਉਹ ਹਨ ਜਿਸ
▲=== ਸੰਚਿਤ ਕਥਾਵਾਂ ===
▲ਸੰਚਿਤ ਕਿੱਸੇ ਉਹ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੁਹਰਾਓ ਪਲਾਟ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਲਾਟ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਰੇਕ ਜੋੜ ਨਾਲ, ਪੂਰੀ ਤਰਤੀਬ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।
=== ਪੌੌੌੌੌੌਰਕੋਈ (ਮਿੱਥ) ਕਥਾਵਾਂ ===
ਪੌਰਕੋਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ("ਪੌਰਕੋਈ" ਦਾ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਿਉਂ") ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ "ਕਿਉਂ" ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ
=== ਨੂੂੂਡਲਹੈੱਡ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਨੂਡਲਹੈੱਡ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੂਰਖਤਾ ਭਰੇ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਬੇਵਕੂਫੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਿੱਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁੱਧ ਬਕਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਜੋਕਲੀਅਤ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਚਲਾਕ ਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗੇ ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਬੁੱਧੂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।<ref>{{Cite web|url=http://www2.nkfust.edu.tw/~emchen/CLit/folk_lit_type_folktale.htm|title=Folktales|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=March 28, 2020}}</ref>
== ਹਵਾਲੇ ==
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]]
| |||