ਭੀਸ਼ਮ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

[[File:Bisma telling the secrete of his death.jpg|thumb|ਭੀਸ਼ਮ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਦੱਸਣ ਸਮੇਂ]

ਦੁਰਯੋਧਨ ਇਕ ਰਾਤ ਭੀਸ਼ਮ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਪਾਂਡਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਨਹੀਂ ਲੜ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਭੀਸ਼ਮ ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤੀਬਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਰਜੁਨ ਬਹੁਤ ਹੁਨਰਮੰਦ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੜ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਪੋਤੇ ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭੀਸ਼ਮ ਨੇ ਤੀਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਏ ਕਿ ਅਰਜੁਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਨਾਲ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਨਾ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਰੱਥ ਦਾ ਪਹੀਆ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੱਥ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ ਮਨਾ ਕੇ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਲੜਨ ਅਤੇ ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਹੀਏ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੀਸ਼ਮ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਹੁੰ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭੀਸ਼ਮ ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਖੁਦ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਸਮਾਨ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੰਗ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰੁਕਾਵਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸੁਝਾਉਣ। ਭੀਸ਼ਮ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭੀਸ਼ਮ ਗਏ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਹਰਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ (ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ) ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗ (ਇਸਤਰੀ) ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੜਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।

ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ [[ਸ਼ਿਖੰਡੀ]] ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਭੀਸ਼ਮ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਂਡਵ ਅਜਿਹੀ ਚਾਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਧਰਮ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ, ਪਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇੱਕ ਚਲਾਕ ਵਿਕਲਪ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਲੜਾਈ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ, ਸ਼ਿਖੰਡੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਰਜੁਨ ਵੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਰਜੁਨ ਉਸ ਦਾ ਰੱਥ ਰੱਖਿਅਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੀਸ਼ਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਖੰਡੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਭੀਸ਼ਮ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿਤੇ। ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਭੀਸ਼ਮ 'ਤੇ ਤੀਰ ਚਲਾਏ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਭਵਿਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ (ਅੰਬਾ ਲਈ ਮਹਾਦੇਵ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਕਿ ਉਹ ਭੀਸ਼ਮ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੋਵੇਗੀ) ਸ਼ਿਖੰਡੀ, ਅਰਥਾਤ, ਅੰਬਾ ਦਾ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਭੀਸ਼ਮ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਯੋਧੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਤੀਰਾਂ ਦੇ ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਹਾਰੇ ਦੇ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ, ਕੌਰਵ ਅਤੇ ਪਾਂਡਵ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਉਸ ਲਈ ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਮਖਮਲੀ ਸਿਰਹਾਣੇ ਲੈ ਕੇ ਆਏ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਸਿਰਹਾਣਾ ਦੇਵੇ। ਫਿਰ ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਣ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਤੀਰ ਕੱਢੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੀਸ਼ਮ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਨੋਕਦਾਰ ਤੀਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ, ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਉੱਠੀ ਅਤੇ ਭੀਸ਼ਮ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ।<ref>{{Cite book|last=Vyāsa Deva|first=Kṛṣṇa Dvaipāyana|url=https://www.worldcat.org/oclc/855398616|title=Mahābhārata : Sanskrit text and English translation ; translation according to M.N. Dutt|publisher=Parimal Publications|others=Manmatha Nath Dutt, Ishvar Chandra, O. N. Bimali|year=2018|isbn=978-81-7110-196-2|edition=4th|location=Delhi|pages=427–428|oclc=855398616}}</ref> ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੰਗਾ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ ਖੁਦ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਉੱਠੀ ਸੀ।<ref name=B/>