ਚਿਤੌਰਾ ਝੀਲ

ਚਿਤੌਰਾ ਝੀਲ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਵਾਰਕਾ ਝੀਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਝੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਬਹਿਰਾਇਚ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ, ਗੋਂਡਾ ਰੋਡ 'ਤੇ, ਜਿਤੋਰਾ ਜਾਂ ਚਿਤੌਰਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਅਗਸਤ-ਅਕਤੂਬਰ ( ਮੌਨਸੂਨ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਸਮੇਂ) ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਵੀ ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਨਦੀ, ਤੇਰੀ/ਟੇਢੀ ਨਦੀ, ਇਸ ਝੀਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਦੀ ਗੋਂਡਾ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੁਟੀਲਾ ਨਦੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਚਿਤੌਰਾ ਝੀਲ
ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਝੀਲ
ਸਥਿਤੀ	ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਗੁਣਕ	27°32′24.3″N 81°38′31.8″E
Type	ਝੀਲ

ਚਿਤੌਰਾ ਝੀਲ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਨਕ ਦੇ ਗੁਰੂ ਅਸ਼ਟਵਰਕਾ ਮੁਨੀ, ਸਰਾਪ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੱਠ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਟੇਢੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਟੇਢੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਆਸ਼ਰਮ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਟੇਢੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਰੋ-ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਟੇਢੀ-ਮੇਢੀ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ

ਰਾਜਾ ਸੁਹਲਦੇਵ ਮੰਦਰ

ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਝੀਲ ਦੇ ਕੋਲ ਦਾ ਇਲਾਕਾ 11ਵੀਂ ਸਦੀ (ਸਾਲ 1033) ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜੇ ਸੁਹਲਦੇਵ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਗਾਜ਼ੀ ਸੈਯਦ ਸਲਾਰ ਮਸੂਦ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੁਹਲਦੇਵ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ।

ਅਪ੍ਰੈਲ 1950 ਵਿਚ, ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਸੁਹਲਦੇਵ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਸਲਾਰ ਮਸੂਦ ਦੀ ਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਮੇਲਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਮੇਲੇ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਅਖੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਮਨਾਹੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਹਟਾ ਲਏ। ਚਿਤੌਰਾ ਵਿਖੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਸਥਾਨਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਡਾ. ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਹਲਦੇਵ ਸਮਾਰਕ ਸਮਿਤੀ ("ਸੁਹਲਦੇਵ ਸਮਾਰਕ ਕਮੇਟੀ") ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1954 ਵਿੱਚ ਸੁਹਲਦੇਵ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਬੀਰੇਂਦਰ ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ, ਪਯਾਗਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ [ਰਿਆਸਤ] ਸ਼ਾਸਕ ਨੇ ਸੰਮਤੀ ਨੂੰ 500 [ਬਿਘੇ] ਜ਼ਮੀਨ (ਚਿਤੋਰਾ ਝੀਲ ਸਮੇਤ) ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਹਵਾਲੇ

ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ

• Narayan, Badri (2009). Fascinating Hindutva: Saffron Politics and Dalit Mobilisation. SAGE Publications. ISBN 978-81-321-0105-5.