ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਚੌਕ ਪੁਰਾਣਾ

ਚੌਕ-ਪੂਰਾਣਾ ਜਾਂ ਚੌਕ ਪੁਰਾਣਾ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਲੋਕ ਕਲਾ ਹੈ।[1] ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਚੌਕ-ਪੂਰਣਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਆਟਾ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਫਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣਾ[2] ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ।[3]

ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੇਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ: ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਕਲਾ

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕੇਸੀ ਆਰੀਅਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੌਂਕ-ਪੂਰਾਣਾ ਸ਼ਬਦ ਫਲੋਰ ਆਰਟ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।[4] ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਹੋਲੀ, ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਵਰਗੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਪੇਂਡੂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੰਗੋਲੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮੰਡਨਾ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਕਲਾਵਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਡਰਾਇੰਗਾਂ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨਾਲ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੌਂਕ-ਪੁਰਾਣਾ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਕਲਾ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਲਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜੇ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖਿੱਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਦਰਖਤਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ, ਫੁੱਲ, ਫਰਨ, ਕ੍ਰੀਪਰ, ਪੌਦੇ, ਮੋਰ, ਪਾਲਕੀ, ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੈਟਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੰਬਕਾਰੀ, ਖਿਤਿਜੀ ਅਤੇ ਤਿਰਛੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਇੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ।[5]

ਵਿਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਸੋਧੋ

ਚੌਕ-ਪੂਰਣਾ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ: ਚੌਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਵਰਗ ਅਤੇ ਪੂਰਣਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭਰਨਾ। ਇਹ ਕਲਾ ਸਜਾਵਟ ਜਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਲਈ ਖਿੱਚੀ ਗਈ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਚਿੱਕੜ ਦੀ ਕੰਧ ਕਲਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਸਨ (1998) ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 1849-1949 ਈਸਵੀ ਦੌਰਾਨ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।[6] ਗੈਲ ਐਟ ਅਲ (2009) ਵਰਲਡਮਾਰਕ ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਕਲਚਰਜ਼ ਐਂਡ ਡੇਲੀ ਲਾਈਫ: ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਓਸ਼ੀਆਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਕਲਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਘੁਮਿਆਰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਹੜੱਪਨ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ। ਔਰਤਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪੇਂਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।[7]

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹਰਿਆਣਾ ਰਿਵਿਊ (1981) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਕਾਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਨਾਲ ਪਲਾਸਟਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਚਿੱਟਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਲਾਈਨਾਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ "ਲਾਭ, ਕਿਸਮਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ" ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[8] ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ 1968 ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕਾਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਕੋਲ "ਮਹਾਕਾਵਾਂ ਦੇ ਰੰਗੀਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ: ਕੁਝ ਸਿਰਫ ਕਾਲੀ ਸਿਆਹੀ ਅਤੇ ਸਿੰਧੂਰ (ਗੁਲਾਬ-ਮੈਡਰ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ". ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਾਂਝੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਕੰਧ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਗੋਹੇ ਨਾਲ ਪਲਾਸਟਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਗੋਲਾਕਾਰ ਜਾਂ ਤਿਕੋਣੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਡਿਸਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[9]

ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸੋਧੋ

ਕੰਗ (1988), ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੰਧ ਕਲਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਗੋਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਤਿਕੋਣੀ ਆਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ"[10] ਢਿੱਲੋਂ (1998) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਔਰਤਾਂ "ਰੁੱਖਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੱਥਾਂ, ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕਲ ਚਿੱਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਵਰਗ, ਤਿਕੋਣ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਮੂਰਤ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਮਨੁੱਖੀ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਦੇਵਤੇ" ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[11] ਆਰੀਅਨ (1983) ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਜਾਵਟੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਦੇ ਵੀ ਘਰ ਦੀ ਥਰੈਸ਼ਹੋਲਡ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ" ਪਰ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ।[12] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੋਹਲੀ (1983) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ "ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਥਰੈਸ਼ਹੋਲਡ 'ਤੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ"।[13]

ਗੈਲਰੀ ਸੋਧੋ

  •  
    ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੇਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ (ਪੰਜਾਬੀ ਹੈਰੀਟੇਜ ਫੈਸਟੀਵਲ) ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਕਲਾ
  •  
    ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੇਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ (ਪੰਜਾਬੀ ਹੈਰੀਟੇਜ ਫੈਸਟੀਵਲ) ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕਲ ਆਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੋਰ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ।
  •  
    ਗੱਡਾ (ਗੱਡੀ)। ਕੰਧ 'ਤੇ ਅਤੇ ਕਾਰਟ 'ਤੇ ਕਲਾ
  •  
    ਘਰ ਬੁੱਢਾ ਖੇੜਾ, ਕੈਥਲ, ਹਰਿਆਣਾ। ਆਧੁਨਿਕ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੰਧ ਕਲਾ.
  •  
    ਗਫਾਰ ਹਾਊਸ. ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ। ਮੋਟਿਫਸ ਆਧੁਨਿਕ ਪੇਂਟ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਰ ਹੈ।
  •  
    ਰਵਾਇਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਘਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)
  •  
    ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੇਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਕਲਾ
  •  
    ਸਾਧਾ ਿਪੰਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਕੰਧ ਕਲਾ
  •  
    ਲੋਕ ਕਲਾ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਕੱਚੇ ਘਰ
  •  
    ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਕੀ ਫ਼ਸਲ

ਤਿਉਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਧ ਕਲਾ ਸੋਧੋ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਸਾਂਝੀ ਅਤੇ ਹੋਇ ਵਰਗੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਕਣਕ ਜਾਂ ਜੌਂ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਸਹਿਰੇ 'ਤੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੂਟੇ ਕੰਧ 'ਤੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਅੱਗੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਫਲੋਰ ਆਰਟ ਸੋਧੋ

 
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ। ਮੀਆਂ ਚੌਂਕ ਪੁਰਾਣਾ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1854 ਵਿੱਚ "ਲੋਡੀਆਣਾ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਕੋਸ਼" ਅਨੁਸਾਰ ਚੌਂਕ-ਪੂਰਾਣਾ ਵਿਆਹਾਂ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਸਮਾਗਮਾਂ 'ਤੇ ਆਟੇ ਨਾਲ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਚੌਰਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਪੂਜਾ ਲਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[14] ਹਿੰਦੂ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਕੁਝ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਓਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[15] ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫਲੋਰ ਆਰਟ, ਚੌਕ-ਪੂਰਾਣਾ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[16] ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਵਿਕਲਪਕ ਨਾਮ ਸੋਨਾ ਰੱਖਨਾ ਹੈ।[17]

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਟੇ ਅਤੇ ਹਲਦੀ ਨਾਲ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਚੌਂਕ ਦਾ ਚੌਂਕ ਉਲੀਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵਾਸਤਿਕ ਵੀ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਡਰਾਇੰਗ ਵਿਆਹਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਨਵੇਂ ਜਨਮੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[18][19] ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਘੋੜਿਆਂ/ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਲਿਆਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਵਰਗ ਵਧੇਰੇ ਰੰਗੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ

  1. ↑ Sharma, S.D (2010) Rice: Origin, Antiquity and History. CRC Press
  2. ↑ Dr Gupta, Hridaya (2018) Chowk Purna (Uttar Pradesh folk Art) Chowk poorana Uttar Pradesh ki shubh ankan lok kala. Uttar Pradesh Hindi Sansthan, Lucknow
  3. ↑ Shodhgana: Chapter 4: Motifs and their Symbolism: Floor Art and other Arts ...
  4. ↑ Aryan, K.C.(1983) The Cultural Heritage of Punjab, 3000 B.C. to 1947 A.D. Rekha
  5. ↑ Drawing Designs on Walls, Trisha Bhattacharya (13 October 2013), Deccan Herald. Retrieved 7 January 2015
  6. ↑ Hasan, Mussarat (1998) Painting in the Punjab Plains: 1849-1949 Ferozsons
  7. ↑ Gall, Timothy,L.(2009) Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, Volume 4. Gale Publishing
  8. ↑ Haryana Review (1981)
  9. ↑ Lalit Kala Contemporary, Volumes 7-14 (1968) Lalit Kala Akademi
  10. ↑ Kang, Kanwarjit Singh (1988) Pañjāba de kandha-cittar. Punjabi University Publication Bureau.
  11. ↑ Dhillon, I.S (1998) Folk Dances of Punjab. National Books Shop
  12. ↑ Aryan, K.C.(1983) The Cultural Heritage of Punjab, 3000 B.C. to 1947 A.D. Rekha
  13. ↑ Kohli. Yash (1983) The Women of Punjab. Page 56Chic Publications.
  14. ↑ A dictionary of the Panjabi language prepared of the Lodiana mission (1854). Mission Press
  15. ↑ Ḍhoṭa, Haraneka Siṅgha (2006) Pattala kāwī: lokadhāraka adhiaina.Amarajīta Sāhita Prakāshana.
  16. ↑ Dr Gupta, Hridaya (2018) Chowk Purna (Uttar Pradesh folk Art) Chowk poorana Uttar Pradesh ki shubh ankan lok kala. Uttar Pradesh Hindi Sansthan, Lucknow
  17. ↑ Saksena, Jogendra (1985) Mandana, a Folk Art of Rajasthan Crafts Museum
  18. ↑ Malwai wde lok gita-boliam: ma suhagana shaan kare. Punjabi University
  19. ↑ Mirasi kabeela. Shodhganga
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਚੌਕ_ਪੁਰਾਣਾ&oldid=638590" ਤੋਂ ਲਿਆ