ਛੋਟੂ ਰਾਮ
ਛੋਟੂ ਰਾਮ (24 ਨਵੰਬਰ 1881 - 9 ਜਨਵਰੀ 1945) ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਆਗੂ ਤੇ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੋਢੀ ਸੀ।
ਛੋਟੂ ਰਾਮ | |
|---|---|
 ਸਰ ਛੋਟੂ ਰਾਮ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ 1995 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਵਿੱਚ | |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | 4 ਨਵੰਬਰ 1881 ਰੋਹਤਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਹਰਿਆਣਾ |
| ਮੌਤ | 9 ਜਨਵਰੀ 1945 (ਉਮਰ 63) ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ |
| ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ | ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | www.sirchhoturam.com |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਛੋਟੂ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਜਾਟ ਟੱਬਰ ਵਿੱਚ ਰੋਹਤਕ ਨੇੜੇ ਝੱਜਰ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਂਪਲਾ ਵਿੱਚ 24 ਨਵੰਬਰ 1881 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਚੌਧਰੀ ਸਖੀਰਾਮ ਤੇ ਸਰਲਾ ਦੇਵੀ ਉਹਦੇ ਮਾਪੇ ਸਨ।[1]
ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋਜਨਵਰੀ ਸੰਨ 1891 ਵਿੱਚ ਛੋਟੂਰਾਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਲੋਂ 12 ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਝੱਜਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਝੱਜਰ ਛੱਡਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਰਿਸ਼ਚਿਅਨ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਲੇਕਿਨ ਫੀਸ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਖਰਚਾ ਸਹਿਣ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਚੁਣੋਤੀ ਸੀ। ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿ ਸਾਂਪਲਾ ਦੇ ਸਾਹੂਕਾਰ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ - ਪੁੱਤ ਕਰਜਾ ਲੈਣ ਗਏ ਤਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦੀ ਚੋਟ ਜੋ ਸਾਹੂਕਾਰ ਨੇ ਮਾਰੀ ਉਹ ਛੋਟੂਰਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਨਵ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੰਖਨਾਦ ਸੀ। ਛੋਟੂਰਾਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਜਵਾਨ ਜਾਗ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ।
ਕਰਿਸ਼ਚਿਅਨ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੋਰਡਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਰੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼੍ਰੀ ਛੋਟੂਰਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਰੋਧਾਤਮਕ ਹੜਤਾਲ ਸੀ। ਇਸ ਹੜਤਾਲ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਰੋਬਰਟ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੁਕਾਰਿਆ ਜਾਣ ਲਗਾ। ਸੰਨ 1903 ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਮੀਡਿਏਟ ਪਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ 1905 ਵਿੱਚ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[2] ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਰੰਭਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਰਬੋਤਮ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਚਰਿਤਰਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਧਰਮ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ।
ਸੰਨ 1905 ਵਿੱਚ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਕਾਲਾ ਕਾਂਕਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਿਜੀ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸੰਨ 1907 ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੋਂ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕਰਨ ਆ ਗਏ। ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਵਕਾਲਤ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਮਗਰੋਂ 1912 ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਏ।
1916 ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1923 ਵਿੱਚ ਉਹਨੇ ਹਿੰਦੂ ਜੱਟਾਂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰਲ਼ਾ ਕੇ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁਢ ਰੱਖਿਆ। ਉਹਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 1935 ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਜਿਤੀ ਤੇ ਉਹ ਏਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਜ਼ੀਰ ਸੀ। 1937 ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ ਹਯਾਤ ਖਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਝੱਜਰ ਦੇ ਇਹ ਜੁਝਾਰੂ ਨੇਤਾ ਚੌ. ਛੋਟੂਰਾਮ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਾਲ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਮਸੀਹੇ ਬਣ ਗਏ। ਚੌਧਰੀ ਛੋਟੂਰਾਮ ਨੇ ਅਨੇਕ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਦਿਲਵਾਈ।
ਝੱਜਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਇਹ ਜੁਝਾਰੂ ਜਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ 1911 ਵਿੱਚ ਆਗਰੇ ਦੇ ਜਾਟ ਬੋਰਡਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਇਸੇ ਸਾਲ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੇ ਰਹਿਕੇ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਮੇਰਠ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਡਿਵੀਜਨ ਦੀ ਸਾਮਾਜਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। 1912 ਵਿੱਚ ਚੌਧਰੀ ਲਾਲਚੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਵਕਾਲਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਜਾਟ ਸਭਾ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚੌਧਰੀ ਛੋਟੂ ਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਰੋਹਤਕ ਵਲੋਂ 22,144 ਜਾਟ ਫੌਜੀ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਏ ਜੋ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਅੱਧਾ ਭਾਗ ਸੀ। ਉਦੋਂਤੱਕ ਚੌਧਰੀ ਛੋਟੂਰਾਮ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਅਨੇਕ ਸਿਖਿਆ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਟ ਆਰੀਆ-ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਰੋਹਤਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ। ਇੱਕ ਜਨਵਰੀ 1913 ਨੂੰ ਜਾਟ ਆਰੀਆ-ਸਮਾਜ ਨੇ ਰੋਹਤਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਭਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਟ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦੇ ਫਲਸਰੂਪ 7 ਸਤੰਬਰ 1913 ਵਿੱਚ ਜਾਟ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ।
ਵਕਾਲਤ ਵਰਗੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੌਧਰੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਵੀਆਂ ਲੀਹਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਝੂਠੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨਾਲ਼ ਲੈਣਾ, ਛਲ ਬੇਈਮਾਨੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ, ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣਾ, ਮੁੱਵਕਿਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਸਲੂਕ ਕਰਨਾ ਆਪਣੇ ਵਕਾਲਤੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਬਣਾਇਆ।
1915 ਵਿੱਚ ਚੌਧਰੀ ਛੋਟੂਰਾਮ ਜੀ ਨੇ 'ਜਾਟ ਗਜਟ' ਨਾਮ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਖਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਅਖਬਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਛਪਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ਼ ਛੋਟੂਰਾਮ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਜਨਜੀਵਨ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਸਾਹੂਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦਾ ਮੂਲਮੰਤਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਾਟਾਂ ਦਾ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਜੁਡੀਸ਼ੀਅਲ ਬੈਂਚ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਉਠਾਇਆ, ਬਹੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਹੂਕਾਰ ਹਲਕਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦੇ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਸਨ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ
ਸੋਧੋਸਾਹੂਕਾਰ ਪੰਜੀਕਰਨ ਐਕਟ - 1938
ਸੋਧੋਇਹ ਕਨੂੰਨ 2 ਸਤੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਪਰਭਾਵੀ ਹੋਇਆ ਸੀ।[3] ਇਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਹੂਕਾਰ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜੀਕਰਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਰਜ ਨਹੀਂ ਦੇ ਪਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੁਕੱਦਮਾ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗ ਗਈ।
ਗਿਰਵੀ ਜਮੀਨਾਂ ਦੀ ਮੁਫਤ ਵਾਪਸੀ ਐਕਟ - 1938
ਸੋਧੋਇਹ ਕਨੂੰਨ 9 ਸਤੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਪਰਭਾਵੀ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਅਧਿਨਿਯਮ ਦੇ ਜਰੀਏ ਜੋ ਜਮੀਨਾਂ 8 ਜੂਨ 1901 ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੁਰਕੀ ਦੁਆਰਾ ਵੇਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੀ ਅਤੇ 37 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗਿਰਵੀ ਚੱਲੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਸਾਰੀ ਜਮੀਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦਿਲਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸਾਦੇ ਕਾਗਜ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਧੀਸ਼ ਨੂੰ ਅਰਜੀ ਦੇਣੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਮੂਲਰਾਸ਼ੀ ਦਾ ਦੋਗੁਣਾ ਪੈਸਾ ਸਾਹੂਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮਾਲਕੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਮੌਤ
ਸੋਧੋ9 ਜਨਵਰੀ 1945 ਨੂੰ ਉਹਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।