ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ
ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਨੁਸੇਰਵਾਨਜੀ ਟਾਟਾ (ਗੁਜਰਾਤੀ: જમ્શેત્જી નુંસ્સેર્વાનજી ટાટા; 3 ਮਾਰਚ 1839 – 19 ਮਈ 1904) ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਦਯੋਗਕ ਘਰਾਣੇ ਟਾਟਾ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਉਹ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਨਵਸਾਰੀ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਪਰਵਾਰ ਤੋਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]
ਜੇ ਐਨ ਟਾਟਾ | |
|---|---|
 ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ | |
| ਜਨਮ | 3 ਮਾਰਚ 1839 |
| ਮੌਤ | 19 ਮਈ 1904 (ਉਮਰ 65) ਬੈਡ ਨੌਹਾਈਮ, ਜਰਮਨ ਸਾਮਰਾਜ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਬੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਟਾਟਾ ਸਮੂਹ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਹੀਰਾਬਾਈ ਦਬੂ |
| ਬੱਚੇ | ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ |
| Parent | ਨੁਸੇਰਵਾਨਜੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨਬਾਈ ਟਾਟਾ |
- "ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਅਮਲ ਵਿੱਚ, ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, – ਉਹ ਅਗਵਾਈ ਜਿਹੜੀ ਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ ਹੁੰਦੀ, – ਯਾਨੀ ਅਸਲ ਹਿੰਮਤ,ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਜਾਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜੋ ਜੀ ਚਾਹੇ ਕਹਿ ਲਵੋ, ਤੇ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੀ ਜੋ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਦਰਸਾਈ। ਸੋ ਇਹ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਤੌਰ ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।"— ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ[2]
ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1839 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਨਵਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨੁਸੇਰਵਾਨਜੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜੀਵਨਬਾਈ ਟਾਟਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੀ। ਪਾਰਸੀ ਪਾਦਰੀਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਖਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨੁਸੀਰਵਾਨਜੀ ਪਹਿਲਾ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੰਬਈ ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਬਿਜਨਸ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਨਿਆਣੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲੱਗਿਆ। ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਨੇ ਏਲਫਿੰਸਟਨ ਕਾਲਜ (Elphinstone College) ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ[3] ਉਸ ਨੇ ਹੀਰਾ ਬਾਈ ਦਬੂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ[4] ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। 1858 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਬਿਜਨਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜ ਗਿਆ।
1858 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਦੇ ਏਲਫਿੰਸਟਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਐਕਸਪੋਰਟ-ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਫਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਪਾਨ, ਚੀਨ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ 'ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।[5] ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਾਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 1857 ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਫੀਮ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਧੰਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਲਈ ਟਾਟਾ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਾਰਸੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਜਿਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਸੀ। ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਚੀਨ ਭੇਜਿਆ ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਉੱਥੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅਤੇ ਅਫੀਮ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਟਾਟਾ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸੂਤੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਪਾਹ ਮਿੱਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਅਫੀਮ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਟਾਟਾ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਲਈ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਕਾਰੋਬਾਰ
ਸੋਧੋ
ਟਾਟਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ29 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 1868 ਵਿੱਚ 21,000 ਡਾਲਰ ਦੀ ਪੂੰਜੀ (2015 ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ 52 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਕੀਮਤ) ਨਾਲ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 1869 ਵਿੱਚ ਚਿੰਚਪੋਕਲੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਦੀਵਾਲੀਆ ਤੇਲ ਮਿੱਲ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਤੀ ਮਿੱਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਨੇ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰਾ ਮਿੱਲ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ 2 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮਿਲ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫੇ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ। ਬਾਅਦ 'ਚ, 1874 ਵਿੱਚ, ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਡੀਆ ਸਪਿਨਿੰਗ, ਵੇਵਿੰਗ ਅਤੇ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਉੱਦਮ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਢੁੱਕਵੀਂ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਗੈਰ ਰਵਾਇਤੀ ਸਥਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬੰਬੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ "ਕਪਾਹਨੋਪੋਲਿਸ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਕੇ ਸਮਾਰਟ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਉਂ ਨਾ-ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਗ਼ਰਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਟਾਟਾ ਦੇ ਨਾਗਪੁਰ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਉਲਟ, ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਸਸਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤੀ ਉਪਜ ਸਨ, ਵੰਡ ਸੌਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਸਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਖੇ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। 1877 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੂੰ 1 ਜਨਵਰੀ 1877 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, 1877 ਵਿੱਚ, ਟਾਟਾ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸੂਤੀ ਮਿੱਲ, "ਐਮਪ੍ਰੈਸ ਮਿੱਲ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚਾਰ ਟੀਚੇ: ਇੱਕ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾ, ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋਟਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਾਈਡ੍ਰੋ-ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, 3 ਦਸੰਬਰ 1903[6] ਨੂੰ 11 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (2015 ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ 11 ਅਰਬ ਡਾਲਰ) ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਕੋਲਾਬਾ ਵਾਟਰਫ੍ਰੰਟ ਵਿਖੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਹੋਟਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਹੋਟਲ ਸੀ ਜਿਸ ਕੋਲ ਬਿਜਲੀ ਸੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1885 ਵਿੱਚ, ਟਾਟਾ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਪੋਂਡਚੇਰੀ ਵਿਖੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੇ ਇਕੋ ਉਦੇਸ਼ ਨੇੜਲੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਡਿਊਟੀਆਂ ਨਾ ਦੇਣ ਦੇ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫੈਬਰਿਕਸ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਇਹ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।
ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਬੰਬੇ ਦੇ ਕੁਰਲਾ ਵਿਖੇ ਧਰਮਸੀ ਮਿੱਲ ਖਰੀਦ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ 'ਚ ਐਡਵਾਂਸ ਮਿੱਲ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਵੇਚਿਆ। ਟਾਟਾ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਕਰਕੇ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਮਿੱਲ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿੱਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।
ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਟਾਟਾ ਸਵਦੇਸ਼ਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਰਥਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ 1905 ਤਕਤੱਕ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਜੀਵਤ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਹਿਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਘਰੇਲੂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ਸਮਾਨ ਦੇ ਬਾਈਕਾਟ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਟਾਟਾ ਨੇ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਸੂਤੀ ਮਿੱਲ ਦਾ ਨਾਮ "ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਮਿੱਲ" ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਮਿੱਲ ਲਈ ਅਸਲ ਵਿਚਾਰ ਵਧੀਆ ਕੱਪੜੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਨਚੇਸਟਰ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀ ਕਿਸਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਮੈਨਚੇਸਟਰ ਨਰਮ ਕੱਪੜੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਿਤ ਮੋਟੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਜਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਟਾਟਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਰਾਮਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲਾ ਕੱਪੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਟਾਟਾ ਦਾ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਰਾਮਦਕਾਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਧੀਆ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਬਣੇ ਜਿਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਬੁਣਤੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ। ਟਾਟਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੀ ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮਿਸਰੀ ਰਯਤ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਰਮ ਸੂਤੀ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਤੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਚਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇਗਾ। ਟਾਟਾ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਿੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿੰਗ ਸਪਿੰਡਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਥ੍ਰੋਸਟਲ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਲਈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਉਸ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿੰਨ ਬਾਕੀ ਟੀਚੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ[7]:
- ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ (ਪਹਿਲਾਂ ਟਿਸਕੋ - ਟਾਟਾ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਲਿਮਟਿਡ) ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਹੈ। ਕੋਰਸ ਗਰੁੱਪ ਵੱਲੋਂ ਸਾਲਾਨਾ 28 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸਟੀਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਬਣ ਗਈ।
- ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ, ਬੰਗਲੁਰੂ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਉੱਘੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।
- ਟਾਟਾ ਹਾਈਡਰੋਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਕੰਪਨੀ, ਟਾਟਾ ਪਾਵਰ ਕੰਪਨੀ ਲਿਮਟਿਡ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਿੱਜੀ ਬਿਜਲੀ ਕੰਪਨੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ 8000 ਮੈਗਾਵਾਟ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ।
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਟਾਟਾ ਨੇ ਹੀਰਾਬਾਈ ਡੱਬੂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਦੋਰਬਜੀ ਟਾਟਾ ਅਤੇ ਰਤਨਜੀ ਟਾਟਾ, ਟਾਟਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣੇ।
ਟਾਟਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭੌਏ ਟਾਟਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਟਾਟਾ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਜੇਰਬਾਈ, ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਮਗਰੋਂ, ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ ਸਕਲਤਵਾਲਾ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉੜੀਸਾ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸੰਭਾਵਨਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਦੇ ਮੈਨਚੇਸਟਰ ਦਫਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੰਸਦ ਦਾ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ।[8] ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਰਤਨਜੀ ਦਾਦਾਭੋਏ ਵਲੋਂ, ਉਹ ਉੱਦਮੀ ਜੇ. ਆਰ. ਟਾਟਾ ਅਤੇ ਸੀਲਾ ਟਾਟਾ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪੇਨਟਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਬੈਰੋਨੇਟ, ਦਿਨਸ਼ਾ ਮੈਨੇਕਜੀ ਪੇਟੀਟ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।[9][10] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਦੀ ਪੋਤੀ, ਰਤਨਬਾਈ ਪੇਟਿਟ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਾਨੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।[11]
ਮੌਤ
ਸੋਧੋ1900 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਟਾਟਾ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। 19 ਮਈ 1904 ਨੂੰ ਬੈਡ ਨੌਹੈਮ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ[12] ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਵੌਕਿੰਗ, ਬਰੂਕਵੁੱਡ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਰਸੀ ਮੁਰਦਾ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।
ਵਿਰਾਸਤ
ਸੋਧੋ
ਟਾਟਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਪਲਾਂਟ ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਸਾਕਚੀ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਮ ਟਾਟਾਨਗਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹੁਣ, ਇਹ ਇੱਕ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਵਾਲਾ ਮਹਾਂਨਗਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣਾ ਪਿੰਡ ਸਾਕਚੀ (ਹੁਣ ਸ਼ਹਿਰੀ) ਹੁਣ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਟਾਟਾ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ।
ਗੈਲਰੀ
ਸੋਧੋ-
ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਐਨ. ਟਾਟਾ -
ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਕਬਰ -
ਜਮਸ਼ੇਦ ਜੀ ਟਾਟਾ ਦਾ ਬੁੱਤ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ JAMSHEDJI TATA Founder of TATA।ndustries
- ↑ About us | Heritage | Pioneers Archived 2013-08-14 at the Wayback Machine.. Tata.com (10 August 2008). Retrieved on 28 July 2013.
- ↑ "Biography on TIFR website". Retrieved 9 September 2006.[ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ]
- ↑ "Family Tree of the Tatas". Retrieved 28 October 2016.
- ↑ Gras, N. S. B. (1949). "A Great Indian Industrialist: Jamsetji Nusserwanji Tata, 1839-1904". Bulletin of the Business Historical Society. 23 (3): 149–151. doi:10.2307/3111182. ISSN 1065-9048. JSTOR 3111182.
- ↑ "Taj Hotels website".
- ↑ "Tata Steel website". Archived from the original on 14 January 2005. Retrieved 9 September 2006.
- ↑ Oxford Dictionary of National Biography, Volume 48. Oxford University Press. 2004. pp. 675–676.Article on Saklatvala by Mike Squires. In the article, he is simply called J.N. Tata.
- ↑ "How Jinnah lost his love, and political relevance - Times of India". The Times of India. Retrieved 2018-05-28.
- ↑ "Jinnah and Ruttie: Life, love and lament - Mumbai Mirror -". Mumbai Mirror. Retrieved 2018-05-28.
- ↑ The life of Ruttie Jinnah in pictures
- ↑ Jamsedji Tata’s guiding spirit- growth of Indian Steel industry by Tata legacy. Tatasteel100.com. Retrieved on 28 July 2013.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ
ਸੋਧੋ- R. M. Lala (1 May 2006). For the Love of India: The Life and Times of Jamsetji Tata. Penguin Books India. ISBN 978-0-14-306206-6.
- Dinshaw Edulji Wacha (1915). The Life and Life Work of J. N. Tata: With a Portrait. Madras.n
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ
- TataGroup/Jamsetji official biography webpage Archived 2018-10-14 at the Wayback Machine.
- History of Tata through images
- "Jamsetji Tata: A Profile" Archived 2014-12-08 at the Wayback Machine.
- "Jamsetji Nusserwanji Tata A Centenary Tribute", EPW, www.epw.org.