ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ
ਸਰ ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ (27 ਅਗਸਤ 1859 - 3 ਜੂਨ 1932) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਪਾਰੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ 1910 ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਸ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ | |
|---|---|
.jpg) ਦੋਰਾਬ ਟਾਟਾ | |
| ਭਾਰਤੀ ਓਲੰਪਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 1927–1928 | |
| ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | Position established |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | Maharaja Bhupinder Singh of Patiala |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | 27 ਅਗਸਤ 1859 ਬੰਬਈ, ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 3 ਜੂਨ 1932 (ਉਮਰ 72) ਬੈਡ ਕਿਸਿੰਗਨ, ਜਰਮਨੀ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਮੇਹਰਬਾਈ ਭਾਭਾ |
| ਮਾਪੇ | ਹੀਰਾਬਾਈ ਅਤੇ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ |
| ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ | ਦੇਖੋ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | Cambridge University ਬੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ |
| ਕਿੱਤਾ | ਵਪਾਰੀ |
| ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੰਮ | ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਟਾਟਾ ਪਾਵਰ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਟਾਟਾ ਕੈਮੀਕਲਸ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ |
ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋਦੋਰਾਬ ਹੀਰਾਬਾਈ ਅਤੇ ਪਾਰਸੀ ਜ਼ੋਰਾਸਟ੍ਰੀਅਨ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਨੁਸਰਵੰਜੀ ਟਾਟਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਸੀ, ਜੇਰਬਾਈ ਟਾਟਾ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬੰਬਈ ਵਪਾਰੀ, ਦੋਰਾਬਜੀ ਸਕਲਤਵਾਲਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਸ਼ਾਰਪੁਰਜੀ ਸਕਲਤਵਾਲਾ ਦਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੰਸਦ ਦਾ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਦੱਸ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ।[1]
ਟਾਟਾ ਨੇ 1875 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੰਬਈ ਦੇ ਪ੍ਰੋਪਰਾਈਟਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 1877 ਵਿੱਚ ਗੌਂਵਿਲ ਅਤੇ ਕੈਇਸ ਕਾਲਜ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸੰਨ 1879 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਸਾਲ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਵਿਖੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ 1882 ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੋਰਾਬ ਨੇ ਬੰਬੇ ਗੈਜ਼ਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1884 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਫਰਮ ਦੇ ਸੂਤੀ ਵਪਾਰ ਮੰਡਲ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪੋਂਡੀਚੇਰੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਫ੍ਰੈਂਚ ਕਲੋਨੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਕੀ ਇੱਕ ਸੂਤੀ ਮਿੱਲ ਉੱਥੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਇਮਪ੍ਰੈਸ ਮਿੱਲ ਵਿਖੇ ਸੂਤੀ ਵਪਾਰ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ 1877 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਵਿਆਹ
ਸੋਧੋਦੋਰਾਬਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਸੂਰ ਸਟੇਟ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਪਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਰਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ-ਜਨਰਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਹਾਰਮਸਜੀ ਭਾਭਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਭਾਭਾ ਦੇ ਘਰ ਜਾਣ ਵੇਲੇ, ਉਸ ਨੇ ਭਾਭਾ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਜਵਾਨ ਧੀ ਮੇਹਰਬਾਈ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਬੰਬਈ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦਿਆਂ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਭਾਭਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਨੇ ਦੋਰਾਬ ਨੂੰ ਮੈਸੂਰ ਸਟੇਟ ਭੇਜਿਆ। ਦੋਰਾਬ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1897 ਵਿੱਚ ਮੇਹਰਬਾਈ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਮੇਹਰਬਾਈ ਦਾ ਭਰਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਭਾਭਾ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ। ਉਹ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੋਮੀ ਜੇ ਭਾਭਾ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਰਾਬ ਹੋਮੀ ਭਾਭਾ ਦਾ ਫੁਫੜ ਸੀ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਭਾਭਾ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ ਸਮੇਤ ਭਾਭਾ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ।
ਵਪਾਰਕ ਕੈਰੀਅਰ
ਸੋਧੋਦੋਰਾਜੀ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵਿੱਚ ਨੇੜਿਓਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੁਰਤ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਇਆ। ਦੋਰਾਬ ਨੂੰ 1907 ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 1911 ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਪਾਵਰ ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਟਾਟਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਜਨਵਰੀ 1910 ਵਿੱਚ ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ ਨੂੰ ਸਰ ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਪਧਵੀ, ਐਡਵਰਡ ਸੱਤਵੇਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।[2]
ਗੈਰ-ਵਪਾਰਕ ਦਿਲਚਸਪੀ
ਸੋਧੋਦੋਰਾਬਜੀ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਓਲੰਪਿਕ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੋਹਰੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਓਲੰਪਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸ ਨੇ 1924 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਓਲੰਪਿਕ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਟੁਕੜੀ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੀ।[3]
ਮੌਤ
ਸੋਧੋ
ਮੇਹਰਬਾਈ ਟਾਟਾ ਦੀ 52 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1931 'ਚ ਖੂਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਦੋਰਾਬਜੀ ਨੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਲੇਡੀ ਟਾਟਾ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
11 ਮਾਰਚ 1932 ਨੂੰ, ਮੇਹਰਬਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਟਰੱਸਟ ਫੰਡ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਖੋਜ, ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਲਈ "ਕਿਸੇ ਸਥਾਨ, ਕੌਮੀਅਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਭੇਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ" ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਟਰੱਸਟ ਨੂੰ ਅੱਜ ਸਰ ਦੋਰਾਬਜੀ ਟਾਟਾ ਟਰੱਸਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਰਾਬਜੀ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਦਾਰਾ, ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਰਕਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਦੋਰਾਬਜੀ ਦੀ 73 ਜੂਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 3 ਜੂਨ 1932 ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਬੈਡ ਕਿਸਿੰਗੇਨ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੇਹਰਬਾਈ ਨਾਲ ਬਰੂਕਵੁੱਡ ਕਬਰਸਤਾਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਖੇ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Oxford Dictionary of National Biography, Volume 48. Oxford University Press. 1904. pp. 675–676. ISBN 0-19-861398-9.Article on Saklatvala by Mike Squires, who refers to Jamsetji as J.N. Tata.
- ↑ "London Gazette, 21 January 1910".
- ↑ Claude Markovits, Indian Business and Nationalist Politics 1931–39: The Indigenous Capitalist Class and the Rise of the Congress Party (Cambridge University Press, 2002) pp 160–66
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ
ਸੋਧੋ- Choksi, R. "Tata, Sir Dorabji Jamshed (1859–1932)" in Oxford Dictionary of National Biography (2004) accessed 28 Jan 2012, a brief scholarly biography
- Nomura, Chikayoshi. "Selling steel in the 1920s: TISCO in a period of transition," Indian Economic & Social History Review (January/March 2011) 48: pp 83–116, doi:10.1177/001946461004800104