ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ
ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ(4 ਜਨਵਰੀ,1930 – 11 ਜਨਵਰੀ, 2011) ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ; ਕਵੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਕ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ, ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ 30 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਅਤੇ ਚੈਖਵ, ਪਿਰੰਡੇਲੋ, ਬੇਕੇਟ, ਸਾਰਤਰ ਅਤੇ ਆਈਨੇਸਕੋ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।[1][2][3] ਉਸਨੇ ਗਾਲਿਬ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਦਿੱਲੀ, ਦੁਆਰਾ ਉਰਦੂ ਡਰਾਮੇ ਲਈ 'ਹਮ ਸਭ ਗਾਲਿਬ ਅਵਾਰਡ' ਅਤੇ ਕੁਲ ਹਿੰਦੂ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜਫਰ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ | |
|---|---|
 ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ | |
| ਜਨਮ | 4 ਜਨਵਰੀ 1930 ਮੇਰਠ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 11 ਜਨਵਰੀ 2011 (ਉਮਰ 81) ਅਲੀਗੜ੍ਹ, ਭਾਰਤ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਕਵੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਾਵਿ |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਜ਼ਾਹਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਜਨਵਰੀ 1930 ਨੂੰ ਮੇਰਠ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਪੰਜ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਐਸ ਐਮ ਮੁਸਤੇਹਸਿਨ ਜੈਦੀ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਹਿਸਾਬ ਪੜ੍ਹਾਂਦੇ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮੇਰਠ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਵਕੀਲ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਜ਼ੈਦੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਸੀ, ਤਦ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦਾਦਾ, ਕੇ.ਜੀ. ਸੈਕੁਲਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਮਾਜਕ ਸੁਧਾਰਕ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਨਾਨਾ, ਮੌਲਾਨਾ ਖਵਾਜਾ ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ, ਸਾਜਿਦਾ ਜ਼ੈਦੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਮਰ ਗਈ, ਵੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਏ.ਐਮ.ਯੂ.) ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ; ਸਾਹਿਤਕ ਸਮੁਦਾਏ ਵਿੱਚ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੈਦੀਭੈਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਸਾਜਿਦਾ ਨੇਏਐਮਯੂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਹਿੰਦੇ ਬੁਰਕਾ ਪਹਿਨਣ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਕਲਾਸ ਲਈ ਜਾਦੀਆਂ ਸਨ।[4]
ਉਸ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਮਾਂ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮੇਰਠ ਤੋਂ ਪਾਣੀਪਤ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਏਐਮਯੂ ਵਿਖੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾ ਸੀ।[5] ਏ.ਐੱਮ.ਯੂ ਵਿਖੇ, ਜ਼ੈਦੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ (ਬੀ.ਏ.) ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ (ਐਮ.ਏ.) ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਵਿੱਦਿਅਕ ਜੀਵਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੋਧੀ ਹੋਈ ਓਵਰਸੀਜ਼ ਮੈਰਿਟ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. ਆਨਰਜ਼ ਅਤੇ ਐਮ.ਏ. ਆਨਰਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ। ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਲੇਡੀ ਇਰਵਿਨ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਮਿਰਾਂਡਾ ਹਾਊਸ, ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਤੇ 1952 ਤੋਂ 1964 ਤੱਕ ਏ.ਐਮ.ਯੂ. ਦੇ ਵਿਮੈਨਜ ਕਾਲਜ ਵਿਖੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਪੜਾਈ। ਉਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੀ ਅਤੇ 1988 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 1971–72 ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਜ਼ੈਦੀ ਇੱਕ ਕਵੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਤਾ ਦੀ ਨਾਟਕਕਾਰ ਸੀ। ਉਰਦੂ ਵਿਚਲੇ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਐਂਟਨ ਚੇਖੋਵ, ਲੁਗੀ ਪਿਰਾਂਡੇਲੋ, ਜੀਨ ਪੌਲ ਸਾਰਤਰ, ਅਤੇ ਸੈਮੂਅਲ ਬੇਕੇਟ, ਅਤੇ ਪਾਬਲੋ ਨੇਰੂਦਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀ, ਇਟਾਲੀਅਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਮੂਲ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਟਕ ਖੇਡੇ। ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਉਹ ਇੱਕ "ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਤਣਾਅ" ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਪਲੇਆ ਲਈ ਇੱਕ ਦਮ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਜ਼ਹਰ-ਏ-ਹਯਾਤ (ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ) (1970), ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 1971 ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਧਰਤਿ ਕਾ ਲਾਮਸ (ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ) (1975) ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਾਇਓਂਡ ਵਰਡਜ਼ ਐਂਡ ਬ੍ਰੋਕਨ ਪੀਸਸ 1979 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਆਖਰੀ ਕਿਤਾਬ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝਲਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਕੁਦਰਤ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਭਾਗ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੌਤ
ਸੋਧੋਜ਼ੈਦੀ ਦੀ 11 ਜਨਵਰੀ, 2011 ਨੂੰ ਅਲੀਗੜ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Zahida Zaidi 1930–2011". rekhta.org. Retrieved 5 April 2016.
- ↑ Susie J. Tharu; Ke Lalita (1993). Women Writing in India: The twentieth century. Feminist Press at CUNY. pp. 322–. ISBN 978-1-55861-029-3.
- ↑ "Sajida Zaidi, celebrated Urdu writer, passes away at 84". Indian Express. 11 March 2011. Retrieved 5 April 2016.
- ↑ "Remembering Zahida Zaidi". Mainstream Weekly. XLIX (12). 15 March 2011. Retrieved 3 May 2016.
- ↑ "India: Remembering Zahida Zaidi, Poetry's Child". Women's Feature Service: Readperiodicals.com. Retrieved 6 March 2016.