ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਜਪਾਨੀ (日本語, ਨੀਹੋਂਗੋ) ਜਪਾਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਆਲਮੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਰੀਆ, ਫਾਰਮੋਸਾ ਅਤੇ ਸਖਾਲਿਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਪਾਨੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਫਾਰਮੋਸਾ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨੀ ਜਾਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੋਲੀ ਮਾਹਿਰ ਇਸਨੂੰ ਅਸ਼ਲਿਸ਼ਟ-ਯੋਗਾਤਮਕ (Agglutinating) ਬੋਲੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਜਾਪਾਨੀ ਚੀਨੀ-ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਲੀ-ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਹਿਰ ਇਸਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ (ਕੁੱਝ ਇਸਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ-ਕੋਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਨਦੇ ਹਨ)।[1] ਇਹ ਦੋ ਲਿਪੀਆਂ ਦੇ ਰਲਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਕਾਂਜੀ ਲਿਪੀ (ਚੀਨ ਦੀ ਚਿੱਤਰ-ਲਿਪੀ) ਅਤੇ ਕਾਣਾ ਲਿਪੀ (ਅੱਖਰੀ ਲਿਪੀ ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ)। ਇਸ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ-ਸੂਚਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਤੰਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਪਿਚ-ਸਿਸਟਮ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ।
ਜਾਪਾਨੀ ਕਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਮਤ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ ਪਰ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਜਾਪਾਨੀ ਅਤੇ ਕੋਰੀਆਈ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੂੜ੍ਹਾ ਸਬੰਧ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅਨੇਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਕੋਰੀਆਈ ਅਲਟਾਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।[2] ਜਾਪਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਚਾਰਣ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਅਨੇਕ ਖ਼ਾਸੀਅਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਅਲਟਾਇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਖ਼ਾਸੀਅਤਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇੰਨੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਹਾਇਕੂ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਵਿਤਾ ਵਿਧਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ (8 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ)
ਸੋਧੋਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੱਝ ਦੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਅਨੁਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। 7ਵੀਂ -8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਿਪੀ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਤਹਾਸ, ਭੂਗੋਲ ਆਦਿ ਲਿਖੇ ਗਏ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਉਪਾਅ ਖੋਜ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ। ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਮਾਨਯੋਸ਼ਿਊ (ਲੱਗ . 778 ਈ .) ਇਸ ਉਪਾਅ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਏਕਮਾਤਰਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਇੱਕ ਲਿਪੀ ਚਿਹਨ (ਸ਼ਬਦ) ਨਾਲ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਉੱਚਾਰਣ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨਾ ਅਤਿਅੰਤ ਸਰਲ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਲਿਪੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਿਯੋ ਲਿਪੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਿਪੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਗਿਆਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਅਨੁਰੂਪਤਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਕੋਕੋਰੋ (ਹਿਰਦਾ), ਅਤਾਮਾ (ਸਿਰ) ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਇੱਕ ਹੀ ਸਵਰ ਨਾਲ ਬਣੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ (9-12 ਵੀਂ ਸਦੀ)
ਸੋਧੋਚੀਨ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਣ ਜਾਣ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਅਨੁਰੂਪਤਾ ਦਾ ਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਵਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੇਵਲ ਪੰਜ ਰਹਿ ਗਈ। ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ-ਚਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਕਰ ਕੇ ਜਾਪਾਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਲਿਪੀਆਂ ਹਿਰਾਕਾਨਾ ਅਤੇ ਕਾਤਾਕਾਨਾ ਬਣ ਗਈਆਂ। ਹਿਰਾਕਾਨਾ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਸਰਲ ਕਰ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਪੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਹੋਈ। ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਾਕੇ ਕੇਵਲ ਉਸੇ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕਾਤਾਕਾਨਾ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਚਿਹਨ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਲਿਪੀ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਕੇ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਚੀਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਿਪੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਜਾਪਾਨੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੇ ਨਕਲ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ। (9-10 ਵੀਂ ਸਦੀ) ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕੇਂਦਰ ਪੱਛਮੀ ਜਾਪਾਨ ਸੀ। ਪੂਰਵੀ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉੱਚਾਰਣ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਗਈ।
ਮੱਧ ਕਾਲ (13-16ਵੀਂ ਸਦੀ)
ਸੋਧੋਇਸ ਸਮੇਂ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਗਈ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਟੋਕੀਉ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਕਾਮਾਕੁਰਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਲੜਾਈਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਟੁੱਟਣ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਉੱਚਾਰਨ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤਮ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਦੇ ਲੋਕ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਮਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਿਖੇ ਵਿਆਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਨੇਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਛਪਾਈ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਧਰਮ, ਕਨਫਿਊਚੀਵਾਦ, ਵਿੱਚ ਵੀ ਚਿਕਿਤਸਾ ਸ਼ਾਸਤਰ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਪਰ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਿਆਦਾ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਰਹੀ। ਇਸ ਕਾਲ ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਾਲ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ ; ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਰੂਪ ਬਦਲਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਗਾ।
ਪੂਰਵ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ (17-19 ਵੀਂ ਸਦੀ)
ਸੋਧੋਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਤੋਕੁਗਾਵਾ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਟੋਕੀਉ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪੱਧਤੀ ਦ੍ਰਿੜ ਹੋ ਗਈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਓਸਾਕਾ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਪਰ 18 ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਅੰਤਮ ਭਾਗ ਤੋਂ ਏਦਾਂ (ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦਾ ਟੋਕੀਉ) ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਜਿਆਦਾਤਰ ਏਦਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਣ ਲਗਾ। ਦੇਸ਼ ਜਾਗੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਾਗੀਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਜਾਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਉੱਚਾਰਣ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਸਰਲ ਹੋਣਾ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਏਦਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕਠੇ ਹੋਏ ਸਨ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਏਦਾਂ ਨਗਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਕੇ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਸਰਵਮਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲਗਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਿਰਾਕਾਨਾ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪੱਧਤੀ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ।
ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ (20 ਵੀਂ ਸਦੀ)
ਸੋਧੋਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਆਪ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਤੇ ਟੋਕੀਉ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਿਆ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸਰਵਮਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੰਨੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਦਿਤ ਹੋਕੇ ਜਨਸਾਧਾਰਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਚੀਨੀ ਲਿਪੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਹੀ ਉੱਚਾਰਣ ਵਾਲੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਬਣ ਗਏ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। 1887 ਵਲੋਂ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਲਿਖੀ ਜਾਣ ਦੇ ਬਦਲੇ ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਵੱਲ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇਹ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰੀ ਆਗਿਆ ਪਤਰ ਵੀ ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਵੱਲ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਪੱਤਰ ਪਤਰਿਕਾ, ਰੇਡੀਓ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਆਦਿ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਸਰਵਸਾਮਾਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤਿਅੰਤ ਤੀਬਰਗਤੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਉ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸਮਝੀ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਮੇਜਿ ਕਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਈ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨਾ, ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਲਘੂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ, ਹਿਰਾਕਾਨਾ ਅਤੇ ਕਾਤਾਕਾਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਵਲੋਂ ਆਣਾ, ਰੋਮਨ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਆਦਿ ਉੱਪਰਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਯਥਾਸੰਭਵ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1946 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹਿਰਾਕਾਨਾ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਕੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਲ ਪੱਤਰ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਉਪਾਅ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਉੱਚਾਰਣ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਾਤਾਕਾਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਟਾਈਪਰਾਇਟਰ ਲਈ ਕਾਤਾਕਾਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ।
ਬੋਲੀਆਂ
ਸੋਧੋਜਾਪਾਨੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਰਗੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਦੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕਿਊਸ਼ਿਊ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਜਾਪਾਨ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉੱਚਾਰਣ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਮੇਜਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਵਮਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਟੋਕੀਉ ਦੀ ਬੋਲੀ, ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇਤਰੀ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪੇਸ਼ੇ, ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਖ, ਉੱਚ ਵਰਗ ਨਿਮਨ ਵਰਗ ਆਦਿ ਦੇ ਭੇਦ ਵਲੋਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਪਰਲੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭੇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਰ ਇੱਕ ਜਾਪਾਨੀ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦੇ ਭੇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਰ ਇੱਕ ਜਾਪਾਨੀ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦੇ ਭੇਦ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਛੋਟੇ ਜਾਂ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਬੋਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ (ਹੈ) ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਵਾਕ, ਕੁੱਝ ਵੱਡੇ ਨਾਲ ਬੋਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇਸੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਗੋਜਾਇਮਾਸੁ (ਹੈ) ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਵਾਕ ਬਣਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਲਿਖਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਰੂ (ਸਧਾਰਨ) ਅਤੇ ਅਰਿਮਾਸੁ (ਸਨਮਾਨ-ਸੂਚਕ) ਦੋਨੋਂ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਹਨ।
ਉੱਚਾਰਣ
ਸੋਧੋਸਵਰ: ਅ ਇ ਉ ਏ (ਹ੍ਰਸਵ) ਓ (ਹ੍ਰਸਵ) ਵਿਅੰਜਨ: ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਕੇ ਉੱਚਰਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੇਵਲ ਵਿਅੰਜਨ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਲਿਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਅੰਜਨ ਸਵਰ ਵਾਲੀ ਲਿਪੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਹੈ: ਕ ਕਿ ਕੁ ਦੇ ਨੂੰ ਕਿਉ ਕਾਤੋਂ ਗ ਗਿ ਗੁ ਗੇ ਗੋ ਗਿਅ ਗਿਉ ਗਯੋ ਸ ਸ਼ਿ ਸੁ ਵਲੋਂ ਸੋ ਸ਼ਿਅ ਸ਼ਿਉ ਸ਼ਯੋ ਜ ਜਿ ਜੁ ਜੇ ਜੋ ਜਿਅ ਜਿਉ ਜੋ ਤ ਚਿ ਤਸੁ ਤੇ ਤਾਂ ਚ ਚਿਉ ਜੋ ਦ ਦੇ ਦੋ ਨਹੀਂ ਨਿ ਨੁ ਨੇ ਨੋ ਨਿਅ ਨਿਉ ਨਿਔ ਹ ਹਿ ਵੀ ਹੇ ਹੋ ਹਾ ਹਿਉ ਹਯੋ
- ਸਘੋਸ਼ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਿਪੀ ਚਿਹਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅਘੋਸ਼ ਲਿਪੀ ਚਿਹਨ ਉੱਤੇ ਹੀ ਦੋ ਨੁਕਤੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਲਿਪੀ ਬਣੀ, ਕਿਅਕਿਉ ਕਾਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਉੱਚਾਰਣ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਲੋਂ ਅਪਨਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸਲਿਏ ਇਹ ਮੂਲ ਲਿਪੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ ਲਗਾਕੇ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਤੇ ਲਿਖਤੀ ਉੱਚਾਰਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਦੋ ਅਤੇ ਹਨ:
- (ਅ) ਲਈ
- (ਆ) ਜਦੋਂ ਪੱਕਾ, ਅੱਛਾ ਵਰਗਾ ਸ਼ਬਦ ਹੋ ਕ ਚ ਕ ਚ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਮਾਤਰਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ ਛੋਟੇ ਅੱਖਰ ਤਸੁ ਲਿਖਦੇ ਹਨ।
ਸਵਰਾਘਾਤ
ਸੋਧੋਜਾਪਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਸੰਗੀਤਾਤਮਕ ਸਵਰਾਘਾਤ ਦੇ ਹਨ। ਸਵਰਾਘਾਤ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਚਾਰ ਮਾਤਰਾ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੇਵਲ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭੇਦ ਹਨ। ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਉੱਚਾਰਣ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਰਥ ਵਾਲੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਸਵਰਾਘਾਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਦ ਦੱਸਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਮਿ (ਕਾਗਜ) ਅਤੇ ਕਮਿ (ਬਾਲ) ਦੇ ਉੱਚਾਰਣ, ਸਵਾਰਾਘਾਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਭੇਦ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਇਹ ਸਵਰਾਘਾਤ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਸਮੂਹ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਭਾਂਤੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਨਿਵਾਨੋ ਸਕੁਰੋ ਮੇਰਾ ਮਿੰਨਾ ਚਿੱਤੇ ਸ਼ਿਮੱਤਾ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2012-12-20. Retrieved 2012-12-09.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2016-03-03. Retrieved 2012-12-09.