ਜਿਮੀਕੰਦ
ਅਮੋਰਫੋਫੈਲਸ ਪਾਇਓਨੀਫੋਲੀਅਸ, ਜਿਮੀਕੰਦ ਜਾਂ ਵ੍ਹਾਈਟ-ਸਪਾਟ ਜਾਇੰਟ ਅਰਮ, [1] ਇੱਕ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਕੰਦ ਦੀ ਫਸਲ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਨਕਦ ਫਸਲ ਵਜੋਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੂਲ ਸੋਧੋ
ਜਿਮੀਕੰਦ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਮੇਨਲੈਂਡ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਨਿਊ ਗਿਨੀ, ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਅਤੇ ਮੈਡਾਗਾਸਕਰ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਅਤੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ 2017 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਮੀਕੰਦ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਆਈਲੈਂਡ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਜੈਨੇਟਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਮੀਕੰਦ ਟਾਪੂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ। ਟਾਪੂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ, ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੈਡਾਗਾਸਕਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਤੱਟਵਰਤੀ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਅਤੇ ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਤੱਕ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਗਏ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[2][3] [4]
ਵਰਣਨ ਸੋਧੋ
ਫੁੱਲ ਸੋਧੋ
24-36 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਫੁੱਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਖਿੜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੁੱਲ ਦੇ ਮਾਦਾ ਫੁੱਲ ਚਮਕਦਾਰ ਲਾਲ ਫਲਦਾਰ ਸਰੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਮੁਰਝਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਰੀਆਂ ਪੱਕਣ 'ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਬ- ਗਲੋਬੋਜ਼ ਜਾਂ ਅੰਡਾਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ।[5]
ਜਦੋਂ ਫੁੱਲ ਖਿੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਗਰਮੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵਰਤੋਂ ਸੋਧੋ
ਭੋਜਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੋਧੋ
-
ਕੇਰਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਯਮ ਅਤੇ ਥੋਰਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ -
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਹਾਥੀ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਯਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ -
-
ਹਾਥੀ ਯਮ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਕਰੀ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਰਾਜ, ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਓਲ (ওল/ওল কচু) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭੁੰਨਿਆ ਜਾਂ ਤਲੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਕਰੀ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਕੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਜਾਂ ਓਲ ਚਿਪਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] ਕੁਝ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਹਰੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਜੋਂ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7]
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸੂਰਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਓਲ ਕਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਐਲੀਫੈਂਟ ਫੁੱਟ ਕਰੀ), ਓਲ ਭਰਤਾ ਜਾਂ ਚੋਖਾ, ਅਚਾਰ ਅਤੇ ਚਟਨੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [8] ਓਲ ਚਟਨੀ ਨੂੰ ਬਾਰਬਰ ਚਟਨੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਬ, ਅਦਰਕ ਅਤੇ ਓਲ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਬਾਰਬਰ (ਮਤਲਬ "ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ") ਹੈ।
ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਮੀਕੰਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਆਦੀ ਭੋਜਨ ਹੈ।
ਦਵਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੋਧੋ
ਜਿਮੀਕੰਦ ਭਾਰਤੀ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਰਤੀ ਚਿਕਿਤਸਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ: ਆਯੁਰਵੇਦ, ਸਿੱਧ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਪਾਅ ਵਜੋਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[9] ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਕੋਰਮ ਤਜਵੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਵਾਸੀਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਕੰਦ ਲਾਭਦਾਇਕ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[10]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ "Amorphophallus paeoniifolius (Dennst.) Nicolson - whitespot giant arum". Natural Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture.
- ↑ Santosa, Edi; Lian, Chun Lan; Sugiyama, Nobuo; Misra, Raj Shekhar; Boonkorkaew, Patchareeya; Thanomchit, Kanokwan; Chiang, Tzen-Yuh (28 June 2017). "Population structure of elephant foot yams (Amorphophallus paeoniifolius (Dennst.) Nicolson) in Asia". PLOS ONE. 12 (6): e0180000. Bibcode:2017PLoSO..1280000S. doi:10.1371/journal.pone.0180000. PMC 5489206. PMID 28658282.
- ↑ McClatchey, Will C. (2012). "Wild food plants of Remote Oceania". Acta Societatis Botanicorum Poloniae. 81 (4): 371–380. doi:10.5586/asbp.2012.034.
- ↑ Horrocks, M; Nieuwoudt, MK; Kinaston, R; Buckley, H; Bedford, S (13 November 2013). "Microfossil and Fourier Transform InfraRed analyses of Lapita and post-Lapita human dental calculus from Vanuatu, Southwest Pacific". Journal of the Royal Society of New Zealand. 44 (1): 17–33. doi:10.1080/03036758.2013.842177.
- ↑ Quattrocchi, Umberto (2012). CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology, Volume 1 A–B. Boca Raton, Florida: CRC Press (Taylor & Francis). p. 253. ISBN 978-1-4398-9442-2.
- ↑ "Ol Bhaate | Mashed Elephant Foot Yam | Sooran ka Chokha from seasonalflavours.net". www.fooderific.com. Retrieved 2020-07-31.
- ↑ "ওল সাক বাটা | Ol Shaak bata recipe in Bengali |". Retrieved 2021-01-05.
- ↑ Nedunchezhiyan, M.; Misra, R. S. (2008). "Amorphophallus tubers invaded by Cynodon dactylon". Aroideana. 31 (1). International Aroid Society: 129–133.
- ↑ Khare, C. P. (2007). Indian Medicinal Plants: An Illustrated Dictionary. Berlin: Springer Verlag. ISBN 978-0-387-70637-5.
- ↑ Curative effect of Amorphophallus paeoniifolius tuber on experimental hemorrhoids in rats.