ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ

ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ( Punjabi: جڑانوالا ; Urdu: جڑانوالہ ) ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਫੈਸਲਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ^[1] ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ 58ਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਭੂਗੋਲ

ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 184 ਮੀਟਰ (606 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ `ਤੇ 31°20'0N 73°26'0E ਦਿਸ਼ਾ-ਅੰਕਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾਬਾਦ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ 35 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ 110 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਉਪਮੰਡਲ ਹੈ। ^[1]

ਵਿਉਤਪਤੀ

ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਬਰਗਦ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਪਿਆ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਬੋਹੜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ: ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਾਲਾ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਲਗਭਗ 400 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੱਕ ਨੰਬਰ 240 ਜੀਬੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਲੰਮੀਆਂ ਲਟਕਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਬੋਹੜ ਦਾ ਦਰੱਖਤ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਥਾਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।

ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1908 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਸੀ ^[2] ਫੈਸਲਾਬਾਦ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਮਿਸਟਰ ਮਾਈਕਲ ਫੇਰਰ ਨੇ 1909 ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਸਬੇ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ^[3]

ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸੀ, ਦਾ ਜਨਮ ਚੱਕ 105 ਜੀਬੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਰੇਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ 100 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਫਾਟਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫਾਟਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਸਬੇ ਦੀ ਮਿਉਂਸਪੈਲਟੀ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੇਟ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੇਟ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿੰਦੂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮਾਰਕ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 1917 ਵਿੱਚ, ਸਰਦਾਰ ਹਰਬੀਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੀ ਇਲਾਕਾ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ, ਸਰ ਮਾਈਕਲ ਫਰਾਂਸਿਸ ਓਡਵਾਇਰ, ਦਾ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਲੱਕੜ ਦਾ ਗੇਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਫੇਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੇਟ ਦਾ ਨਾਮ ਓਡਵਾਇਰ ਗੇਟ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਸਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੇਟ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਕਾਰਨ ਫਾਟਕ ਤੋਂ ਓਡਵਾਇਰ ਦਾ ਨਾਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਰੇਲਵੇ ਫਾਟਕ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1 ਜੂਨ 1936 ਨੂੰ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਫੇਰੀ 'ਤੇ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹਿਰੂ ਗੇਟ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਲਾਲਾ ਹਰਨਾਮ ਦਾਸ ਨੇ 30 ਮਾਰਚ 1937 ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਮ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਫਿਰ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੀ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਈਅਦ ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੇਟ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੇਟ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ 1956, 1967 ਅਤੇ 2009 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ^[4] ^[5] ^[6]

ਜਨਸੰਖਿਆ ਅੰਕੜੇ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ 2017 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਮਿਉਂਸੀਪਲ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 150,380 ਹੈ।

ਸਿੱਖਿਆ

ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੇ ਕਈ ਸਕੂਲ ਹਨ:-

ਉਦਯੋਗ

ਖੁਰੀਆਂਵਾਲਾ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

ਰਫਹਾਨ ਮੱਕੀ ਉਤਪਾਦ ਪਲਾਂਟ ^[7]
Crescent Jute Products Ltd ^[8] ^[9] 1965 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ, ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜੂਟ ਮਿੱਲ ਸੀ। ਇਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੈ।
ਅਸਲਮ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮਿੱਲਜ਼ ^[10]
ਹੁਸੈਨ ਸ਼ੂਗਰ ਮਿੱਲ ^[11] ^[12]
ਲਾਇਲਪੁਰ ਕੈਮੀਕਲਜ਼ ਐਂਡ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰਜ਼ ਲਿਮਟਿਡ, ਜੜਾਂਵਾਲਾ ^[13]

ਖੇਤੀ ਬਾੜੀ

ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਇਹ ਚੌਲ, ਕਣਕ, ਗੰਨਾ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਨਾਜ ਮੰਡੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਪਤਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ^[13]

ਮੁੱਖ ਸੜਕਾਂ

ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਤੋਂ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਈ ਸੱਤ ਮੁੱਖ ਸੜਕਾਂ ਹਨ।

ਲਾਹੌਰ - ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਰੋਡ
ਫੈਸਲਾਬਾਦ - ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਰੋਡ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ-ਨਨਕਾਣਾ ਰੋਡ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ-ਸਤਿਆਣਾ ਰੋਡ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ-ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਰੋਡ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ-ਖੁਰੀਆਂਵਾਲਾ ਰੋਡ
ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ-ਸਯਦਵਾਲਾ ਰੋਡ

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ
ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ, ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਆਰਕੀਟੈਕਟ, ਜਿਸਨੇ ਲਾਹੌਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ, ਐਚੀਸਨ ਕਾਲਜ, ਹੈਲੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ, ਲਾਹੌਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਘੋੜਾ ਰੇਲਗੱਡੀ ਘਾਂਘਾ ਪੁਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੀਆਂ।
ਨੰਦ ਲਾਲ, ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ, ਰਾਜਨੇਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ।
ਮਲਿਕ ਨਵਾਬ ਸ਼ੇਰ ਵਸੀਰ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ
ਰਾਏ ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਐਮਪੀਏ ਸਿਆਸਤਦਾਨ
ਰਾਏ ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ, ਐਮਪੀਏ ਸਿਆਸਤਦਾਨ
ਮੁਨੱਵਰ ਸ਼ਕੀਲ - ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ