ਥੰਗਜਾਮ ਮਨੋਰਮਾ
ਥੰਗਜਾਮ ਮਨੋਰਮਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Thangjam Manorama; 1971–2004) ਮਨੀਪੁਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ 32 ਸਾਲਾ ਔਰਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 11 ਜੁਲਾਈ 2004 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਯੂਨਿਟ, 17ਵੀਂ ਅਸਾਮ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿੰਨ੍ਹੀ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗੜ ਚੁੱਕੀ ਲਾਸ਼ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਪਈ ਮਿਲੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਰਾਤ ਪਹਿਲਾਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਅਸਾਮ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸੀ।
ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ
ਸੋਧੋਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਮੀਮੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੋਈ ਵੀ ਅਪਰਾਧਕ ਵਸਤੂਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰੋਂ ਇੱਕ ਗ੍ਰੇਨੇਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਅਸਾਮ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਛੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੋਈ ਖੂਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਜਾਂ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।[2]
ਇਹਨਾਂ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਮਨੀਪੁਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 2004 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗੁਹਾਟੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸਾਮ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਨੂੰ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ (ਸਪੈਸ਼ਲ ਪਾਵਰਜ਼) ਐਕਟ, 1958 ਦੇ ਤਹਿਤ ਤੈਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਕੇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਪੋਰਟ ਕਦੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
AFSPA ਖਿਲਾਫ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਸੋਧੋਕਥਿਤ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਣੀਪੁਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ।[3]
ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਲਗਭਗ 30 ਅਧਖੜ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਇੰਫਾਲ ਤੋਂ ਅਸਾਮ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੱਕ ਨੰਗੀਆਂ ਪੈਦਲ ਚੱਲੀਆਂ, ਚੀਕਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ: “ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ, ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵੀ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰੋ . ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਨੋਰਮਾ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਹਾਂ।"[4][5] ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਲੇਖਕ ਐਮਕੇ ਬਿਨੋਦਿਨੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[6] 2004 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰਹੇ।[7]
2012 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਵਰਮਾ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ AFSPA ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ;[8] ਇਹ ਉਪਾਅ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੋਰਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।[9][10]
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਦਸੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਾਇਰ ਇੱਕ ਕੇਸ ਵਿੱਚ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ 2000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਅਦਾ ਕਰੇ। ਮਨੋਰਮਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੁਣਵਾਈ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਿਕ ਜਿੱਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਸ਼ੰਕਾ ਜਿਉਂ ਦੀ ਤਿਉਂ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਫਸਪਾ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੁਣਾ ਸਕੀਆਂ।[11]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "DNA India | Latest News, Live Breaking News on India, Politics, World, Business, Sports, Bollywood".
- ↑ "The Killing of Thangjam Manorama Devi". Human Rights Watch. Aug 2009.
- ↑ Geeta Pandey (27 August 2004). "Woman at the centre of Manipur Storm". BBC News.
- ↑ "Tehelka - the People's Paper". Archived from the original on 9 November 2013. Retrieved 9 November 2013.
- ↑ "Women give vent to naked fury in front of 17 AR at Kangla : 16th jul04 ~ E-Pao! Headlines".
- ↑ "An era ends with the passing away of MK Binodini : 18th jan11 ~ E-Pao! Headlines".
- ↑ Biswajyoti Das, Reuters, Manipur Burns, 9 August 2004
- ↑ "Recommendations of the Justice Verma Committee: 10-point cheat-sheet".
- ↑ Anshul Kumar Pandey (25 January 2013). "A Victory for Thangjam Manorama". DNA (Newspaper).
- ↑ Editorial (23 July 2013). "The evidence is mounting". The Hindu.
- ↑ "'Right to Justice' Deprived by State: Case of 'Manorama Vs AFSPA' from Manipur, India | OHRH".