ਪੰਜਿਮ
ਪਾਨਾਜੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Panaji ਜਾਂ Panjim; ਸਥਾਨਕ ਉਚਾਰਣ: ਪੰਜੀ), ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜੀਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਗੋਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਸਾਬਕਾ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਇਹ ਤਿਸਵਾੜੀ ਉਪ-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (ਤਾਲੁਕਾ) ਵਿੱਚ ਮੰਡੋਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੈਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 114,759 ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੰਜੀ ਗੋਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਰਗਾਓ ਅਤੇ ਮੋਰਮੁਗਾਓ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ।
ਪੰਜੀ ਵਿੱਚ ਛੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ, ਬਾਲਕੋਨੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਕਰੀਟ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲਾਲ ਟਾਇਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਛੱਤਾਂ, ਗਿਰਜਾਘਰ ਅਤੇ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਇੱਕ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਹੈ। ਗੁਲਮੋਹਰ, ਬਬੂਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਰਸਤੇ ਹਨ। ਬਾਰੋਕ ਅਵਰ ਲੇਡੀ ਆਫ਼ ਦ ਇਮੈਕੂਲੇਟ ਕਨਸੈਪਸ਼ਨ ਚਰਚ, ਪ੍ਰਕਾ ਦਾ ਇਗਰੇਜਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਮੁੱਖ ਚੌਕ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪੰਜੀ ਨੂੰ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀਜ਼ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੌ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[1] ਪੰਜੀ ਦਾ ਐਚਡੀਆਈ ਲਗਭਗ 0.90 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੇਲ੍ਹਾ ਗੋਆ ਤੋਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪੌੜੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਗਰਿੱਡ ਸਿਸਟਮ 'ਤੇ ਸੱਤ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਇਸਨੂੰ 22 ਮਾਰਚ 1843 ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋ18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜੀ ਨੂੰ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[3]
1961 ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬਾਕੀ ਗੋਆ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਸੀ। 1987 ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਰਾਜ-ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਿਆ ਅਤੇ 1961 ਅਤੇ 1987 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਇਹ ਗੋਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਮਨ ਅਤੇ ਦੀਉ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2000 ਵਿੱਚ, ਆਲਟੋ ਪੋਰਵੋਰਿਮ ਵਿੱਚ, ਮੰਡੋਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜੀ ਉੱਤਰੀ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵੀ ਹੈ।
ਭੂਗੋਲ
ਸੋਧੋਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ 7 ਮੀਟਰ (23 ਫੁੱਟ) ਹੈ। ਪੰਜੀ ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ - 15°29′56″N 73°49′40″E / 15.49889°N 73.82778°E
ਜਨਸੰਖਿਆ
ਸੋਧੋਭਾਰਤ ਦੀ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ,[4] ਪੰਜੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 114,405 ਸੀ। ਮਰਦ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 52% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 48% ਸਨ। ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 90.9% ਸੀ; ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 94.6% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰਤਾ 86.9% ਸੀ। ਪਨਜੀ ਵਿੱਚ, 9.6% ਆਬਾਦੀ 7 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੀ।
ਧਰਮ
ਸੋਧੋਪੰਜੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ 64.08% ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹੈ, ਈਸਾਈ ਧਰਮ 26.51% ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨਾਲ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਇਸਲਾਮ 8.84% ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨਾਲ ਹੈ। ਆਬਾਦੀ ਦਾ 0.4% ਹਿੱਸਾ ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਧੀ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਨੁਯਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[5]
ਜਲਵਾਯੂ
ਸੋਧੋਪੰਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਮਾਨਸੂਨ ਜਲਵਾਯੂ ਹੈ ( ਕੋਪੇਨ ਜਲਵਾਯੂ ਵਰਗੀਕਰਣ ਐਮ )। ਪੰਜੀ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ (ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਮਈ ਤੱਕ) ਤਾਪਮਾਨ 32 °C (90 °F) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ (ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ) ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 31 °C (88 °F) ਅਤੇ 23 °C (73 °F) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲਾਨਾ ਔਸਤਨ ਬਾਰਿਸ਼ 2,932 ਮਿਲੀਮੀਟਰ (115.43 ਇੰਚ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋ
- ਡੌਨ ਬੋਸਕੋ ਕਾਲਜ, ਪੰਜੀਮ [6]
- ਗੋਆ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਬੰਬੋਲਿਮ
- ਗੋਆ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਫਾਰਮੇਸੀ
- ਗੋਆ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਪੰਜੀ
- ਗੋਆ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ
- ਰੋਜ਼ਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮੀਰਾਮਾਰ
- ਸਾਡੀ ਲੇਡੀ ਆਫ਼ ਰੋਜ਼ਰੀ (ਹਰੀ ਰੋਜ਼ਰੀ), ਡੋਨਾ ਪੌਲਾ
- ਸੈਂਟਾ ਕਰੂਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੈਂਟਾ ਕਰੂਜ਼
- ਡਾਨ ਬੋਸਕੋ ਹਾਇ ਸਕੂਲ
- ਗੋਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ
- ਡੈਂਪੋ ਕਾਲਜ ਆਫ ਕਾਮਰਸ ਐਂਡ ਇਕਨਾਮਿਕਸ, ਅਲਟੀਨਹੋ
- ਧੈਂਪੇ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸਜ਼, ਮੀਰਾਮਾਰ
- ਮੈਰੀ ਇਮੈਕੁਲੇਟ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸਾਓ ਟੋਮੇ/ਫੋਂਟੇਨਹਾਸ
- ਸ਼ਾਰਦਾ ਮੰਦਰ ਸਕੂਲ, ਮੀਰਾਮਾਰ
ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ
ਸੋਧੋਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਓਸ਼ਨੋਗ੍ਰਾਫੀ (CSIR-NIO) ਪੰਜੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਡੋਨਾ ਪੌਲਾ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੈ।
ਆਵਾਜਾਈ
ਸੋਧੋ
ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਡਾਬੋਲਿਮ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ ਜੋ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (19 ਮੀਲ) ਦੂਰ ਹੈ। ਆਵਾਜਾਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[7]
ਪੰਜੀਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਦੂਜਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਮੋਪਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ ਜੋ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (25 ਮੀਲ) ਦੂਰ ਹੈ।[8] ਆਵਾਜਾਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਪੁਸਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਤੁਸੀਂ ਬੱਸਾਂ, ਕੈਬਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਜਨਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ
ਸੋਧੋਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦਾ ਪੰਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਲਾਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (IFFI), ਪੰਜੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[9]
ਰਾਜਨੀਤੀ
ਸੋਧੋਗੋਆ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਪ੍ਰਮੋਦ ਸਾਵੰਤ, ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨਿਗਮ (ਸੀਸੀਪੀ) ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੇਅਰ ਰੋਹਿਤ ਮੋਨਸੇਰੇਟ ਹੈ। ਵਸੰਤ ਅਗਸ਼ੀਕਰ ਡਿਪਟੀ ਮੇਅਰ ਹਨ।
ਗੋਆ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਡੋਨਾ ਪੌਲਾ ਵਿਖੇ ਕਾਬੋ ਰਾਜ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਦੇ ਹਨ, ਲਗਭਗ 8 km (5 mi) ਪੰਜੀ ਤੋਂ। ਮੌਜੂਦਾ ਗਵਰਨਰ ਐਸ. ਪਿੱਲਈ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "IPSCDL - Panaji Smart City". imaginepanaji.com. Retrieved 2023-11-18.
- ↑ "Corporation of The City of Panaji: Official Site". ccpgoa.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 25 April 2018. Retrieved 7 May 2018.
- ↑ "Rise and Fall of 'Old Goa'". ItsGoa (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 14 January 2016. Archived from the original on 26 December 2019. Retrieved 13 September 2020.
- ↑ "Provisional Population Totals Paper 2, Volume 2 of 2011: Goa State Tables" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. Archived (PDF) from the original on 14 November 2012. Retrieved 9 July 2013.
- ↑ "C-1 Population By Religious Community". censusindia.gov.in. Archived from the original on 12 January 2021. Retrieved 19 March 2021.
- ↑ "Higher Education". Don Bosco South Asia. 9 May 2024. Retrieved 9 May 2024.
- ↑ "Goa". Airports Authority of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 21 September 2011. Archived from the original on 21 April 2012. Retrieved 9 May 2012.
- ↑ "Goa". Goa App (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 11 April 2024.
- ↑ "International Film Festival of India to host its 51st edition in Goa, check details". Zee News (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 15 January 2021. Archived from the original on 14 August 2021. Retrieved 14 August 2021.