ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ (ਰਾਗੀ)
ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ (23 ਮਾਰਚ 1933 – 23 ਫਰਵਰੀ 2020) ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 36 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਗਾਇਆ।[1] ਉਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ( ਕੀਰਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ) ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਿੱਖ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਮਾਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[2][3]
ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 23 ਮਾਰਚ 1933 ਮ੍ਰਿਗਿੰਦਪੁਰਾ, ਪੰਜਾਬ |
| ਮੌਤ | 23 ਫਰਵਰੀ 2020 |
| ਵੰਨਗੀ(ਆਂ) | ਸਿੱਖ ਸੰਗੀਤ |
| ਕਿੱਤਾ | ਰਾਗੀ (ਸਿੱਖ ਧਰਮ) |
| ਵੈਂਬਸਾਈਟ | web |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਮ੍ਰਿਗਿੰਦਪੁਰਾ (ਭਿੱਖੀਵਿੰਡ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ 1933 ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਨ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।[4] ਬਲਬੀਰ ਚਾਰ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੇਠਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਦੇ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰ ਸਨ। ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਉੱਘੇ ਤਬਲਾ ਅਤੇ ਪਖਵਾਜ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ।
ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰ ( ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ ) ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਕੁੰਦਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੜਦਾਦਾ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਾਉਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਦੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਗਾਈਆਂ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਨਾਰਸ, ਲਖਨਊ, ਗਵਾਲੀਅਰ, ਪੁਣੇ, ਕਲਕੱਤਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਸੰਗੀਤਕ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਸਟਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਨੱਥੂ ਰਾਮ ਤੋਂ ਧਰੁਪਦ ਸਿੱਖਿਆ, ਜੋ ਉਸਤਾਦ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਸ਼ਰਧਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਚਾਚਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਕਿ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਾਗੀ ਸਨ, ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਲਬੀਰ ਵੀ ਉਸਤਾਦ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਤਰੰਗਰ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਓ ਪੰਡਿਤ ਨੇ ਬਲਬੀਰ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਸਿਖਾਇਆ। ਬਲਬੀਰ ਨੇ ਉਸਤਾਦ ਹਬੀਬੁਦੀਨ ਖਾਨ ਤੋਂ ਤਬਲਾ ਸਿੱਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਅਲਮਸਤ ਤੋਂ ਜਲ-ਤਰੰਗ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਲਬੀਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦਿਲਰੁਬਾ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ, ਉਸਤਾਦ ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ, ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਦਿਲੀਪ ਚੰਦਰ ਵੇਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।
ਮੌਤ
ਸੋਧੋਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ 23 ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ ਸਨ।[5][6] ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਸਭਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ’ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅਵਾਰਡ
ਸੋਧੋ- ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਅਵਾਰਡ (1983)
- ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ (1987)
- ਚੀਫ਼ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ (1991)
- ਵਿਸਮਾਦ ਨਾਦ ਲੁਧਿਆਣਾ (1991)
- ਸੰਤ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ (1994)
- ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਯਾਦਗਰੀ ਅਵਾਰਡ (1995)
- ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮਾਨਯੋਗ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇ.ਆਰ. ਨਰਾਇਣਨ (1996)
- ਸਰਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਤਨ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1997)
- ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਜਵੱਦੀ ਟਕਸਾਲ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ (1999)
- ਪੰਜਾਬ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ (2001) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਣਯੋਗ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ
- ਸੰਤ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਗੰਧਰਵ ਪੁਰਸਕਾਰ (2001)
- ਐਸਜੀਪੀਸੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (2004)
- ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਮਿਡਲੈਂਡ, ਯੂ.ਕੇ. (2006)
- ਭਾਈ ਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਕੀਰਤਨੀਆ ਸਮਰਾਟ ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਗੋਯਾ ਸਨਮਾਨ
- ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (2010)
- ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ (2012), ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਗੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Bhai Balbir Singh - Hazuri Ragi". Sikh Research Institute. 2 January 2023. Retrieved 23 June 2024.
- ↑ Singh, I.P. (27 December 2012). "For the first time - SNA Award for a Hazoori Ragi of Darbar Sahib". The Times of India. Retrieved 23 June 2024.
- ↑ "Bhai Balbir Singh honoured by Sangeet Natak Akademi". Academy of the Punjab in North America. 2012. Retrieved 23 June 2024.
- ↑ "Bhai Balbir Singh". SikhNet Play. Retrieved 23 June 2024.
- ↑ "Controversial Ragi Balbir Singh Passes Away". Sikh24. Sikh24 editors. 23 February 2020. Retrieved 23 June 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: others (link) - ↑ A., Jashan (23 February 2020). "ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਅਲਵਿਦਾ" [Shiromani Ragi Bhai Balbir Singh said goodbye to the world]. PTC News. Retrieved 23 June 2024.