ਬਸੰਤ - ਪਤੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ (ਪੰਜਾਬ)

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਿਉਹਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਰਦੂ: بسنت پنچمی; ਹਿੰਦੀ: ਬਸन्त पञ्चमी) ਅਤੇ ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ)। ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਮਹੀਨਾ (ਪੰਜਵੀਂ ਦੇ ਅਖੀਰ ਜਾਂ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ) ਚੰਦਰਮਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।

ਬਸੰਤ
Official name	ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ
Observed by
Liturgical Color	ਪੀਲਾ
Observances	ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣਾ, ਮਿਠਆਈ ਖਾਣਾ, ਪੀਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਵਟ ਕਰਨੀ
Date	Magha Shukla Panchami
2016 date	13 ਫਰਵਰੀ 2016 ਪੰਜਾਬ  -ਜਨਵਰੀ ਦਰਮਿਆਨ
2017 date	1 ਫਰਵਰੀ 2017 ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ - ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ

ਕੇਂਦਰੀ/ ਮਾਝਾ ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਕਸੂਰ ਉਹ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਨ ਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਸੰਤ ਮੇਲਾ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਦੇਖੋ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ)। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿਆਲਕੋਟ, ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। 

ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਲਾਨਾ ਬਸੰਤ ਮੇਲੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਫ਼ੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਮੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਣੀ ਮੋਰੇਨ ਬਸੰਤ ਦੀ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਫਲਾਈ ਪਤੰਗੇ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ। ਬਸੰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਡ ਰਹੇ ਪਤੰਗ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਿਆ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਖੇਤਰੀ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ। ਦਰਅਸਲ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰ ਜਾਂ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਦਸ ਦਿਨ ਤਕ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਪੀਲਾ ਪਹਿਨਾਉਣਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿਖਾਏ ਸਨ। ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਜੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗਾਉਣਾਂ 'ਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।

• 
  ਬਸੰਤ ਦੀ ਪਤੰਗ
• 
  ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ
• 
  ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਾਣੀ, 'ਮੋਰੇਨ ਸਰਕਾਰ'
• 
  ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ

ਮਾਲਵਾ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ

ਬਸੰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਾਲਵਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਹੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁੱਭ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਂਸਾਰੀ ਅਤੇ ਗੁਡਰੀ ਦੇ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਵੱਡੇ ਮੇਲਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਧੂਰੀ, ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਵਿੰਗ, ਝੂਟੇ ਤੇ ਖਾਣੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ

2017 ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਤਰ ਵਿੱਚ ਖਤਰਨਾਕ ਅਤੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਧਮਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਜੋ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ 7 ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੋਂ, ਪਾਬੰਦੀ ਫਿਰ ਜਾਰੀ ਰਾਖੀ ਗਈ। 2004 ਵਿੱਚ ਨਾਵਾ-ਏ-ਵਕਟ, ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇ ਹਕੀਕਤ ਰਾਇ ਦੇ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਹੈ।

ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿਚ, ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਸੰਤ ਮੌਸਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਸਮੇਤ) ਵਿੱਚ, ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਅਰੰਬ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤੇ ਪਤੰਗਾਂ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਸਥਾਪਤ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।

ਪੋਠੋਹਾਰ 

ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਪਤੰਗਾਂ ਦੀ ਉਡਾਨ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

• 
  ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਬਸੰਤ (ਰਾਖੀ ਵਿਜਨ) 'ਤੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
• 
  ਪੀਲੀਆਂ ਧੋਤੀਆਂ
• 
  ਪੰਜਾਬੀ ਸਰੋਂ ਦੇ ਫੁੱਲ
• 
  ਭਗਵਾ ਚੌਲ਼ ਅਨਾਜ
• 
  Jacobaea aquatica
• 
  ਪਤੰਗ ਉਡਾਨ
• 
  ਗਾਜਰ ਹਲਵਾ
• 
  ਲੱਡੂ

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ 

• ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ
• ਵਸੰਤ