ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ
ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ (ਸੰਨ 1675)) ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੁਢਲੇ ਸਿੱਖ ਸਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲ ਦਾਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਤਵਾਲੀ (ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ) 'ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜ਼ਾਹਰ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜੇ ਸੂਤੀ ਉੱਨ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਣ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਜਨਮ
ਸੋਧੋਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਮੋਹਿਲਸ ਗੋਤ ਦਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ[2] ਅਤੇ ਛੀਬਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ।[3] ਉਹ ਕਰਿਆਲਾ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ, ਜੋ ਚੱਕਵਾਲ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਜੇਹਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਕਤਸ ਰਾਜ ਮੰਦਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਸੜਕ 'ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਦਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ' ਤੇ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਉਸਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਹੀਰਾ ਨੰਦ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਚੇਲਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਤਹਿਤ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ। ਹੀਰਾ ਨੰਦ ਭਾਈ ਪਿਆਰਾਗ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਖੀ ਦਾਸ ਦਾ ਪੋਤਾ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ
ਸੋਧੋਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਕਈ ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।[4]
ਗੁਰੂ ਦੀ ਪੂਰਬੀ ਯਾਤਰਾ
ਸੋਧੋਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਸੈਫ਼ਾਬਾਦ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਸਮੇਤ, ਅਗਸਤ 1 ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।[5] ਅਤੇ ਧਮਤਾਨ (ਬਾਂਗਰ)[6] ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਇਦ ਧੀਰ ਮੱਲ, ਜਾਂ ਉਲੇਮੇਜ਼ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[7] ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 1 ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[8] ਦਸੰਬਰ 1665 ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਆਪਣਾ ਦੌਰਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਦੁਬਾਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਡੱਕਾ, ਅਤੇ ਮਾਲਦਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ।[9]
ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਸੋਧੋਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲ ਦਾਸ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵੱਲ ਵਧੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਮੰਗਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਖੁਸ਼ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਆਖਦਿਆਂ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਉਸਦੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਜੀਵਨ ਭਰ ਇਕਪਾਸੜ ਸ਼ਰਧਾ ਲਈ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਰੱਖੇਗੀ। ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਛੋਹ ਲਏ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਆ ਗਏ।
ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੰਭੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[10] ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਫਾਈਬਰ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਿਆ ਗਿਆ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਪੁਰਾਤਨ
ਸੋਧੋਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ।[11][12]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Singh, H. S. (2005). The Encyclopedia of Sikhism (Second ed.). New Delhi: Hemkunt Press. p. 180. ISBN 8170103010.
- ↑ Agrawal, Lion M. G. (2008). Freedom Fighters of India. Delhi: Gyan Publishing House. p. 87. ISBN 9788182054707.
- ↑ Singh, Bakhshish (1998). Proceedings: Ed. Parm Bakhshish Singh, Volume 1 Punjab History Conference. Patiala: Publ. Bureau, Punjabi Univ. p. 113. ISBN 9788173804625.
- ↑ Kohli, Mohindar (1992). Guru Tegh Bahadur: Testimony of Conscience. Sahitya Akademi. p. 14. ISBN 9788172012342.
- ↑ Gandhi, Surjit (2007). History of Sikh Gurus Retold Volume II: 1606-1708 C.E. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors. p. 629. ISBN 9788126908585.
- ↑ Gandhi, Surjit (2007). History of Sikh Gurus Retold Volume II: 1606-1708 C.E. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors. p. 630. ISBN 9788126908585.
- ↑ Singh, Fauja; Talib, Gurbachan (1975). Guru Tegh Bahadur: Martyr and Teacher. Patiala: Punjabi University. p. 44.
- ↑ Gandhi, Surjit (2007). History of Sikh Gurus Retold Volume II: 1606-1708 C.E. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors. p. 631. ISBN 9788126908585.
- ↑ Gandhi, Surjit (2007). History of Sikh Gurus Retold Volume II: 1606-1708 C.E. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors. p. 632. ISBN 9788126908585.
- ↑ Singh, Prithi Pal (2006). The History of Sikh Gurus. New Delhi: Lotus Press. p. 124. ISBN 9788183820752.
- ↑ Kindersley, Dorling (2010). Top 10 Delhi (First ed.). New York: Penguin. p. 10. ISBN 9780756688493.
- ↑ Fodor's Essential India: with Delhi, Rajasthan, Mumbai & Kerala. Fodor's Travel. 2015. ISBN 9781101878682.