ਮਹਾਸੁੰਦਰੀ ਦੇਵੀ
ਮਹਾਸੁੰਦਰੀ ਦੇਵੀ (15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1922 – 4 ਜੁਲਾਈ 2013) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ।[1] ਉਸਨੂੰ 1995 ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ ਸੋਧੋ
ਦੇਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਤੋਂ ਮਧੂਬਨੀ ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[2]
ਜਦੋਂ ਉਹ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਦਾਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।[3]
1961 ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਨੇ ਪਰਦਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਬਣਾਇਆ।[4] ਉਸਨੇ ਮਿਥਿਲਾ ਹਸਤਸ਼ਿਲਪ ਕਲਾਕਰ ਅਯੋਜਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮਿਤੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।[4] ਮਿਥਿਲਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੇਵੀ ਮਿੱਟੀ, ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਮਾਚ, ਸੁਜਾਨੀ ਅਤੇ ਸਿੱਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੁਹਾਰਤ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[2] ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਚਿੱਤਰ 2011 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਸੀ।[2] ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੌਤ 4 ਜੁਲਾਈ 2013 ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[2] ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[5]
ਮਾਨਤਾ ਸੋਧੋ
ਉਸ ਨੂੰ 1976 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਥਿਲ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਕਲਾ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ।[6] ਉਸਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵ ਰੈੱਡੀ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।[4] ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰ ਕਲਾ ਦਾ "ਜੀਵਤ ਕਥਾ" ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[4] ਉਸਨੂੰ 1995 ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ 2007 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਪ ਗੁਰੂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।[4][7]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਸੋਧੋ
ਦੇਵੀ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਧੂਬਨੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਾਂਤੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਸੀ।[4] ਉਸਦੀ ਨੂੰਹ, ਬੀਭਾ ਦਾਸ ਵੀ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੀ ਭਾਬੀ, ਕਰਪੂਰੀ ਦੇਵੀ ਹੈ।[8][9] ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਸਨ।[8]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ "Bihar's Madhubani artists get poor returns". Hindustan Times. Hindustan Times (New Delhi). 11 October 2007.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Doyenne of Mithila painting Mahasundari Devi dies". The Times of India. 5 July 2013. Archived from the original on 24 March 2017. Retrieved 17 September 2013.
- ↑ 3.0 3.1 "Straight from the art". Deccan Herald (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-08-04. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Prakash, Manisha (29 May 2007). "India: Ladies' Fingers and a Flavour of Art". Hindustan Times. Women's Feature Service.
- ↑ "Madhubani painting guru cremated with state honours". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-07-05. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ "IN PHOTOS: How Madhubani Art Is Undergoing A Transformation - By Women Artists in Bihar!". The Better India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2014-12-01. Retrieved 2019-03-15.
- ↑ "List of Padma Awardees for 2011". Mint. New Delhi. 26 January 2011. Retrieved 4 June 2020.
- ↑ 8.0 8.1 "Madhubani painting artist Mahasundari Devi dead". Business Standard. 4 July 2013. Archived from the original on 21 September 2013. Retrieved 17 September 2013.
- ↑ Jain, Somya (2018-03-18). "6 Madhubani Women Artists Who Pushed Out Dominant Narratives". Feminism In India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2021-03-07.