ਮਧੁਬਨੀ ਕਲਾ

ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮਿਥਿਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ, ਜਾਂ ਟਹਿਣੀਆਂ, ਬੁਰਸ਼ਾਂ, ਨਿਬ-ਪੈਨ ਅਤੇ ਮਾਚਿਸਟਿਕ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੇਂਟ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੇ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕਲ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਾਸ ਮੌਕਿਆਂ ਲਈ ਰਸਮੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਨਮ ਜਾਂ ਵਿਆਹ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੋਲੀ, ਸੂਰਜ ਸ਼ਾਸਤੀ, ਕਾਲੀ ਪੂਜਾ, ਉਪਨਯਨ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ ।

ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ (ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ) ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਮਿਥਿਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਿਥਿਲਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਧੂਬਨੀ ਜ਼ਿਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਧੂਬਨੀ ਇਹਨਾਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਰਯਾਤ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ। ਕੰਧ ਕਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ; ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਵਿਕਾਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਧੂਬਨੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਅਦ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੇ "ਮਧੂਬਨੀ ਕਲਾ" ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ "ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ" ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਜ਼ੇ-ਤਾਜ਼ੇ ਪਲਾਸਟਰ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਦੇ ਫਰਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਕੱਪੜੇ, ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੇ ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ ਕੈਨਵਸ ' ਤੇ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ ਪਾਊਡਰ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਪੇਸਟ ਤੋਂ ਹੀ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘਿਆ ਹੈ, ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਜੀਆਈ ( ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ ) ਦਾ ਦਰਜਾ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੋ-ਅਯਾਮੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਰਤੇ ਗਏ ਰੰਗ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਓਚਰ, ਲੈਂਪਬਲੈਕ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਲਾਲ-ਭੂਰੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਹਾਂਕਾਵਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਦਰਤੀ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ, ਚੰਦ, ਅਤੇ ਤੁਲਸੀ ਵਰਗੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪੌਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹਾਂ ਵਰਗੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕੋਈ ਥਾਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਜਾਂਦੀ; ਖਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੇ, ਪੇਂਟਿੰਗ ਇੱਕ ਹੁਨਰ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਮਿਥਿਲਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਮਿਥਿਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਭੰਗਾ ਵਿੱਚ ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਸ ਦੀ ਆਸ਼ਾ ਝਾਅ, ਮਧੂਬਨੀ ਵਿੱਚ ਵੈਦੇਹੀ, ਮਧੂਬਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬੇਨੀਪੱਟੀ ਅਤੇ ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਮ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।