ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ (ਜਨਮ: 996ਹਿ - ਵਫ਼ਾਤ: 11 ਸਫ਼ਰ, 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612) 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦਾ ਤੁਰਕ, ਸਿੰਧ ਦਾ ਤਰਖ਼ਾਨ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਾਰ ਫ਼ਰਮਾਂਰਵਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੱਤਰ, ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸਿੰਧ (ਯਾਨੀ ਠੱਟਾ ਤੇ ਬਖਰ), ਮੁਲਤਾਨ ਤੇ ਕੰਧਾਰ ਦਾ ਸੂਬੇਦਾਰ (ਗਵਰਨਰ) ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਨੂਰਾਲਦੀਨ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਅਮਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਕਾਦਰ ਅਲਕਲਾਮ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਦਰਬਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਤੇ ਅਦੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਹਾਕਮ-ਏ-ਸਿੰਧ ਸੂਬਾਦਾਰ ਕੰਧਾਰ
ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ	1009ਹਿ - 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612
ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ	1009ਹਿ
ਪੂਰਵ-ਅਧਿਕਾਰੀ	ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ
ਜਨਮ	996ਹਿ
ਮੌਤ	11 ਸਫ਼ਰ, 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612 ਕੰਧਾਰ
ਦਫ਼ਨ	ਮਕਬਰਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ, ਮਕਲੀ ਕਬਰਸਤਾਨ ਠੱਟਾ
ਨਾਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਣਾ	ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਖਰ
ਰਾਜਵੰਸ਼	ਤਰਖ਼ਾਨ
ਪਿਤਾ	ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਧਰਮ	ਇਸਲਾਮ

ਜੀਵਨ

ਜਨਮ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਦਾ ਜਨਮ 996ਹਿ ਨੂੰ ਠੱਟਾ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀ-ਏ-ਸਿੰਧ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।

ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਈ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੇਰਵਾ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਧ ਦਾ ਸੂਬਾ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਦੀ ਅਮਲਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਲਕ ਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਦੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ, ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜੀ, ਘੋੜਸਵਾਰੀ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜੀ, ਆਦਾਬ ਅਤੇ ਅਖ਼ਲਾਸ, ਦਰਬਾਰਦਾਰੀ, ਮੁਲਕਦਾਰੀ, ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਵਗ਼ੈਰਾ, ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦਗੀ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਤਮਾਮ ਲੌ ਅਜ਼ਮ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੱਸ ਦਿਓ ਸਗੋਂ ਟਾਈਟੇਬਲ ਤੱਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਤੱਕ ਅਮਲ ਹੋਇਆ, ਲੇਕਿਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਇਲਮੀ, ਅਦਬੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੇਕਰ ਬਾਕਾਇਦਾ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਰਾਮਤ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸ (ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ) ਦੀ ਖ਼ੁਦਾ ਦਾਦ ਸਲਾਹੀਅਤਾਂ ਦਾ ਏਜ਼ਾਜ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹਨ:

ਮਿਲਾ ਯਾਕੂਬ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਅੱਖਰ ਪਛਾਣ ਮੁਲਾ ਯਾਕੂਬ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ ਸੀ। ਉਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਕਤਬ ਦਾ ਪੇਸ਼ ਇਮਾਮ ਸੀ।

ਯਾਕੂਬ ਅਲੀ ਕੋਕਾ

ਇਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦਾ ਨਿਗਰਾਨ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਇਸ ਤੋਂ ਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕਲਾਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਸਲੂਕ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਇਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਨੂੰ ਇਬਰਤ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਕੇ ਮਿਲਾ ਯਾਕੂਬ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।