ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ
ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ (1673 - 1715) ਕੰਧਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨੀ ਸਰਦਾਰ ਸੀ ਊਦਾ ਜੋੜ ਗ਼ਿੱਲਜ਼ਈ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ।ਕੰਧਾਰ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਟੁਰਨ ਤੇ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਸੀ ਤੇ ਇਰਾਨੀ, ਈਰਾਨ ਵਾਂਗੂੰ ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਬਦੋਬਦੀ ਸ਼ੀਆ ਬਨਾਣਾ ਚਾਨਦੇ ਸਨ। ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ ਨੇ ਏਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਾਨ ਸਮਝਿਆ ਤੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ਼ ਲੜ ਪਿਆ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਚੋਂ ਕਢ ਦਿੱਤਾ
ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ
ਸੋਧੋਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ ਕੰਧਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮਾਨਤਾ ਵਾਲੇ ਹੋਤਕੀ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ 1673 ਨੂੰ ਜੰਮਿਆ। ਹੋਤਕੀ ਦਾ ਜੋੜ ਅੱਗੇ ਗ਼ਿੱਲਜ਼ਈ ਨਾਲ਼ ਰਲਦਾ ਏ। ਉਹਦੇ ਪਿਓ ਦਾ ਨਾਂ ਸਲੀਮ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਨਾਜ਼ੋ ਤੋਖ਼ੀ ਸੀ। ਨਾਜ਼ੋ ਤੋਖ਼ੀ ਪਸ਼ਤੋ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਸੀ। ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ ਦਾ ਵਿਆਹ ਖਾ ਨਜ਼ ਉਦੀ ਸਦੋਜ਼ਈ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜੀ ਅਬਦਾਲੀ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਸੀ।
1707 ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਰ ਆਪੋਧਾਪੀ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਤੇ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਵਸ਼ਕਾਰ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਢ। ਏਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਥੱਲੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੇ ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ ਨੂੰ ਬੰਧੀ ਬਣਾਇਆ ਲਿਆ ਜੇ ਉਹਦਾ ਕਬੀਲਾ ਥੱਲੇ ਲੱਗਾ ਰੋਏ। ਉਹਨੂੰ ਇਸਫ਼ਹਾਨ ਪੀਜਿਆ ਗਿਆ। ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਨੇ ਮੱਲੋਜ਼ੋਰੀ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਸੁਣੀ ਤੋਂ ਸ਼ੀਆ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਮਜ਼ਹਬ ਵੀ ਪਲਟ ਰਈ ਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼ ਅਪਣਾ ਮਜ਼ਹਬ ਪਲ਼ਟਾ ਰਈ ਸੀ। ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਇਸਫ਼ਹਾਨ ਤੋਂ ਹੱਜ ਕਰਨ ਲਈ ਮੱਕਾ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਓਥੋਂ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਫ਼ਤਵਾ ਲੈਂਦਾ ਏ ਜਿਹੜੀ ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਪੂਰੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰ ਰਈ ਸੀ।
1709 ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਰ ਵਾਪਸ ਅੱਪੜ ਕੇ ਉਹਨੇ ਸਫ਼ਵੀ ਮੱਲੋਜ਼ੋਰੀ ਮਜ਼ਹਬ ਪਲਟਣੇ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਦੋਂ ਸਫ਼ਵੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਵੱਡਾ ਅੰਗ ਕੰਧਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹਨੇ ਕੰਧਾਰ ਨੂੰ ਸਫ਼ਵੀ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕੁਰਾਲੀਆ ਤੇ ਸਫ਼ਵੀ ਸੂਬੇਦਾਰ ਗੋਰ ਗਿਣ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਹੋਤਕ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਗਰੋਂ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਜ਼ਾਦ ਕੁਰਾਲੀਆ। ਇੱਕ ਸਫ਼ਵੀ ਫ਼ੌਜ ਆਈ ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਤੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1711 ਵਿੱਚ 30,000 ਫ਼ੌਜੀ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਵੱਲੋਂ ਕਿੱਲੇ ਗੇਅ ਗੋਰ ਗਿਣ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਪਤੀਜੇ ਖ਼ੁਸਰੋ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਆਗਵੀ ਵਿਚ। ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਨਾਲ਼ ਲੜਨ ਮਗਰੋਂ ਇਹਦੇ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 700 ਜਾਨ ਬਚਾ ਕੇ ਜਾ ਸਕੇ ਤੇ ਖ਼ੁਸਰੋ ਖ਼ਾਨ ਵੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। 1713 ਵਿੱਚ ਰੁਸਤਮ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਆਗਵੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੇਜੀ ਗਈ ਸਫ਼ਵੀ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਕੰਧਾਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਹੁਣ ਫ਼ੌਜੀ ਆਗੂ ਸੀ।
ਮੀਰ ਵਾਈਸ ਹੋਤਕ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 1715 ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਮਰਨ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖ ਦੇਸ ਬਨਾਣ ਵਿੱਚ ਉਹਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਏ। ਦੂਜੇ ਉਹਨੇ ਸਫ਼ਵੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਈਰਾਨ ਵਾਂਗੂੰ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਮੱਲੋਜ਼ੋਰੀ ਮਜ਼ਹਬ ਪਲਟਣੇ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ