ਸਕੂਲ
ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਵਿਦਿਆਲਾ ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਲਿਆ, ਮਦਰੱਸਾ, ਧਰਮਸਾਲਾ, ਗੁਰੂਕੁਲ[1] ਆਦਿ ਨਾਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣਾ, ਪੜ੍ਹਨਾ, ਵਿਚਾਰਨਾ, ਕਿਤਾ ਮੁੱਖੀ ਹੋਣਾ, ਬੋਲਣਾ, ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ (ਜਾਂ "ਬੱਚਿਆਂ") ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਮਾਹੌਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਕੋਲ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਰਾਹੀਂ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਸਕੂਲ, ਸੈਕੈੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਜਿੱਥੇ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਪਰ ਇਹ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਇਹਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿੰਡਰਗਾਰਟਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੁਝ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ 3-5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ), ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਕਿੱਤਾਕਾਰੀ ਸਕੂਲ, ਕਾਲਜ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਇੱਕ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਨਾਚ ਦਾ ਇੱਕ ਸਕੂਲ। ਵਿਕਲਪਿਤ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਕੁਝ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਮਿਆਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਧਾਰਮਿਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਸਾਈ ਸਕੂਲ, ਮਦਰੱਸਾ, ਹਵਾਸ (ਸ਼ੀਆ ਸਕੂਲ), ਯਿਸ਼ਵਸ (ਯਹੂਦੀ ਸਕੂਲ) ਅਤੇ ਹੋਰ; ਜਾਂ ਉਹ ਸਕੂਲ, ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹ ਹੋਰ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਲਗਾਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸਿਖਲਾਈ, ਮਿਲਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।ਘਰੇਲੂ ਸਕੂਲਿੰਗ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਸਕੂਲੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਈ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਗੀ, ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਸਮੁਦਾਏ, ਅਕੈਡਮੀਆਂ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ, ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ-ਅੰਦਰ-ਸਕੂਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਨਿਰੁਕਤੀ
ਸੋਧੋਵਿਦਿਆਲਾ ਸ਼ਬਦ ਚੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਵਿਦਿਅਕ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੂਲ ਅਰਥ ਹੈ " ਵਿਸ਼ਰਾਮ, ਵਿਹਲ, ਫ਼ੁਰਸਤ, ਛੁੱਟੀ; ਖ਼ਾਲੀ ਸਮਾਂ" ਅਤੇ "ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਮਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅ ਜਦੋਂ ਵਿਹਲ, ਫ਼ੁਰਸਤ, ਖ਼ਾਲੀ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ", ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ "ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਵਿਦਿਆਲਾ" ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।[1][2][3]
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ
ਸੋਧੋ
ਪੁਰਾਤਣ ਕਾਲ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕੇਂਦਰੀ ਥਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਮੌਜੂਦ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ (ਅਕੈਡਮੀ), ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ (ਗੁਰੂਕੁਲ) ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿਵਸਥਾ ਸਥਾਪਤ ਸੀ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ ਤੇ, ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 425 ਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ "... ਮਿਲਟਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਰੂਰ ਸੀ ..."[4]
ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ, ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪਾਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਈਸਾਈ ਸਕੂਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਜ਼ ਸਕੂਲ, ਕੈਨਟਰਬਰੀ (597 ਈ.), ਕਿੰਗਜ਼ ਸਕੂਲ, ਰੋਚੈਸਟਰ (604 ਸੀ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ), ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਜ਼ ਸਕੂਲ, ਯੌਰਕ (627 ਸੀ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ) ਅਤੇ ਟੀਟਫੋਰਡ ਗ੍ਰਾਮਰ ਸਕੂਲ। 5 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਮੋਨਾਸਟਕ ਸਕੂਲ ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਸਨ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਦੋਵਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸਲਾਮ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਕੂਲ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਵਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਵਸਥਿਤ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਮੰਤਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਸਜਿਦਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ, ਪਰ 9 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਦਰੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਕੂਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲ-ਕਰਾਉਯੀਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 859 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।ਇਹ ਖਲੀਫ਼ਾ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠ ਮਦਰੱਸਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸੰਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਅਜਿਹੇ ਯਤਨ ਸਨ।
ਔਟੋਮਨਜ਼ ਰਾਜ ਅਧੀਨ, ਬੁਰਸਾ ਅਤੇ ਐਡਿਰਨ ਕਸਬੇ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਏ। ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ, ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ,ਇੱਕ ਮਦਰੱਸੇ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਰਸੋਈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਔਟੋਮਨਜ਼ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਖਾਣੇ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁਫਤ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉਭਰੀਆਂ; ਇੱਥੇ, ਵਿਦਵਤਾਵਾਦ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਔਜ਼ਾਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਾਲੇ ਕਹਿ ਕੇ ਸੱਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਕੂਲਾਂ (ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਆਕਰਣ ਸਕੂਲ ਸ਼ਬਦ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜੋ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਯੋਗਤਾ ਜਾਂ ਕੁਸ਼ਲਤਾ' ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਦਾਖ਼ਲਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਕੂਲੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਨੇ ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤਕਨੀਕੀ, ਕਲਾਤਮਕ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਖਰਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਦਿੱਤਾ।
ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਇੱਕੋ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ-ਲੜਕੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਕਲਾਸਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ। 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ, ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਹਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 School Archived 2020-03-14 at the Wayback Machine., on Oxford Dictionaries
- ↑ Online Etymology Dictionary; H.G. Liddell & R. Scott, A Greek-English Lexicon
- ↑ σχολή, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000008-QINU`"'</ref>" does not exist.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.