ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)
ਸਗਰ ਸਿਵੀ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਦਰਭ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਵੰਸ਼ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਾ ਸੀ। [1] [2] ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
| ਸਗਰ | |
|---|---|
| ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ | Keshini,Sumati |
| ਔਲਾਦ | Asamanja(with Keshini), 60,000 sons called as Sagaras (with Sumati) |
| ਰਾਜਵੰਸ਼ | Suryavansha |
| ਪਿਤਾ | Jitashatru |
| ਮਾਤਾ | Vijayanti (also known as Yashomati) |
ਸਾਗਰ ਅਜੀਤਨਾਥ (ਦੂਜੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ) ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਅਵਸਰਪਿਣੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀਨ ਸੀ। [3] ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ
ਸੋਧੋਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਸਗਰ ( ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : सगर ; IAST : Sagara ) ਵਿਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸੂਰਯਵੰਸ਼ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਿਵੀ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ। [4] [5]
ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਬਾਹੂਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਧੋਖੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਸਮੇਤ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਬਾਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਪਤਨੀ ਗਰਭਵਤੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਪਤਨੀ ਮਰੇ ਹੋਏ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ੀ ਔਰਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਖਬਰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਖੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਬੱਚਾ ਜ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਸਾਗਰ (ਸਾ-ਨਾਲ, ਗਾਰ-ਜ਼ਹਿਰ) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਰਾਜਾ ਸਾਗਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਦੀ ਇਹ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ? ਉਸਦੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ, ਸਗਰ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਕੰਨਿਆਦਾਨ (ਦਾਨ ਜਾਂ ਇੱਕ ਕੰਨਿਆ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ), ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਉੱਚਤਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਗੁਣ. ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਗਰ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ ਹੱਥ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਸੁੱਖ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ 60000 ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਲਈ ਤਪ (ਤਪੱਸਿਆ) ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਤਪ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ (ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਾ) ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ 60000 ਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਨਾਲ ਸਾਗਰ ਇੰਦਰ ਦੀ ਗੱਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਵੇਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ, ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਦੇਵੀ, ਨੂੰ ਸਾਗਰ ਦੀ ਜੀਭ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, "ਪੁਤਰੀ" (ਧੀ) ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ "ਪੁੱਤਰ" (ਪੁੱਤਰ) ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ। ਸਰਸਵਤੀ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਗਰ ਨੂੰ ਧੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ 60000 ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।
ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਸਾਗਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਘੋੜੇ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ (ਅਸ਼ਵਮੇਧ ਯੱਗ) ਕੀਤੀ। ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਨੇਤਾ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ, ਯੱਗ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਡਰ ਗਿਆ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਘੋੜਾ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਕਪਿਲਾ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਸਾਗਰ ਦੇ 60,000 ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਸਮਾਨਜਾ ਨੂੰ ਫਿਰ ਘੋੜਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ 60,000 ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਪਿਲਦੇਵ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਘੋੜਾ ਮਿਲਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ੀ (ਰਿਸ਼ੀ) 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ, ਤਾਂ ਕਪਿਲਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਾ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਨਿਰਾਦਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਗ ਨਿਕਲੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਏ। [6]
ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ
ਸੋਧੋ
ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਸਾਗਰ ਭਗਵਾਨ ਅਜੀਤਨਾਥ (ਦੂਜੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ) ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਸੀ। [3] ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਇਕਸ਼ਵਾਕੁ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਕਸ਼ੱਤਰੀ ਰਾਜਾ ਜਿਤਾਸ਼ਤਰੂ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਵਿਜਯੰਤੀ (ਯਸੋਮਤੀ) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। [3] ਉਹ ਅਵਸਰਪਿਣੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀਨ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ( ਜੈਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਅੱਧਾ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸਮਾਂ ਚੱਕਰ) ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਤ ਰਤਨ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। [7] ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਸੁਮਤੀ ਅਤੇ ਭਾਦਰਾ ਸਨ। [3] ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨਹੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੀ। ਜਾਨਹੂ ਨੇ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਾਗ ਰਾਜ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਨੇ ਨਾਗਾ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਜਿਸਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਾਗਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਸਾਗਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਭਗੀਰਥ ਨੂੰ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। [8] [9]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- Jacobi, Hermann (22 July 2015), The Uttarādhyayana Sūtra, Kshetra Books, ISBN 978-1515192145[permanent dead link]
- McKay, Alex (16 December 2013), Pilgrimage in Tibet, Routledge, ISBN 978-0-7007-0992-2
- von Glasenapp, Helmuth (1 January 1999), Jainism: An Indian Religion of Salvation, Delhi: Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-1376-6
- Shah, Umakant P. (1987), Jaina-rūpa-maṇḍana: Jaina iconography, Abhinav Publications, ISBN 81-7017-208-X
- ↑ Ikshaku tribe
- ↑ The Mahabharata translated by Kisari Mohan Ganguli.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Umakant P. Shah 1987.
- ↑ Ikshaku tribe
- ↑ The Mahabharata translated by Kisari Mohan Ganguli.
- ↑ Sons of Sagara Vishnu Purana translated by Horace Hayman Wilson, 1840, Book IV, Chapter IV. p. 378 the gods repaired to the Muni Kapila, who was a portion of Vishńu, free from fault, and endowed with all true wisdom. Having approached him with respect, they said, "O lord, what will become of the world, if these sons of Sagara are permitted to go on in the evil ways which they have learned from Asamanja! Do thou, then, assume a visible form, for the protection of the afflicted universe." "Be satisfied," replied the sage, "in a brief time the sons of Sagara shall be all destroyed."
- ↑ Jacobi 2015.
- ↑ McKay 2013.
- ↑ von Glasenapp 1999.