ਸੋਰਾਨੀ
ਸੋਰਾਨੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ ( Sorani Kurdish: کوردیی ناوەندی </link> , Kurdî Nawendî</link> ),[1][2][3] ਜਿਸਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਕੁਰਦ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ[4][5] ਜਾਂ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ' ਤੇ ਇਰਾਕੀ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ, ਕਰਮਾਨਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਰਾਨੀ ਅਰਬੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਰਾਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ "ਕੁਰਦਿਸ਼" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6][7]
ਸੋਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੋਰਾਨ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਈਦ ਸਿਦਕੀ ਕਬਾਨ ਅਤੇ ਤੌਫੀਕ ਵਹਬੀ ਦੁਆਰਾ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਸੋਰਾਨੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਕੇਂਦਰੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ, ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[8]
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਸੋਰਾਨੀ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਈਰਾਨੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਦੇ ਕੋਈ ਪੂਰਵਜ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਸ਼ਾਇਦ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।[9] ਸੋਰਾਨੀ ਸਿਲੇਮਾਨੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਹੈ।[15]
1700-1918
ਸੋਧੋਸੋਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਲਿਖਤੀ ਸਾਹਿਤ ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਬਨ ਉਲ ਹਜ ਦੁਆਰਾ 1762 ਤੋਂ ਮਹਿਦੀਨਾਮ (ਮਹਦੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ) ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਰਾਣੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੋਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਤਨ, ਅਰਦਲਾਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿਲੇਮਾਨੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਾਬਨ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "کرمانجیی خواروو". ڤەژینبوکس (in ਕੁਰਦਿਸ਼). Retrieved 2024-02-07.
- ↑ Mustafa, Aso Omer; Mohamed, Dlshad Ali (2019-04-01). "ڕهههندی کۆمهڵایهتی له گوتاری ڕهخنهی شیعری له ئهدهبی کوردیدا -کرمانجی خواروو 1920- 1958". Journal of Garmian University (in ਕੁਰਦਿਸ਼). 6 (1): 290–301. doi:10.24271/garmian.1018.
- ↑ "رووداو ئەی ئای پڕۆژەی خوێندنەوەی هەواڵەکانی بە دەنگ رادەگەیێنێت". www.rudaw.net. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ Edmonds, Alexander Johannes (January 2012). "Dialects of Kurdish".
- ↑ "The Kurdish Language and Literature". Institutkurde.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2019-08-15.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000F-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "Kurdish language issue and a divisive approach". Kurdish Academy of Language. 5 March 2016. Archived from the original on March 5, 2016.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000011-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Ludwig, Paul (2008). "Kurdish language i. History of the Kurdish language". Iranica Online. Retrieved 10 June 2021.