ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ
ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ (ਦੇਵਨਾਗਰੀ: संगीत नाटक अकादेमी ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ, The National Academy for Music, Dance and Drama)ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਕਾਦਮੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਰਬਿੰਦਰ ਭਵਨ, ਫਿਰੋਜਸ਼ਾਹ ਰੋਡ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈ।
| ਤਸਵੀਰ:SNA logo.PNG | |
| ਸੰਖੇਪ | SNA |
|---|---|
| ਨਿਰਮਾਣ | 31 ਮਈ 1952 |
| ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | ਰਬਿੰਦਰ ਭਵਨ, ਫਿਰੋਜਸ਼ਾਹ ਰੋਡ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ |
ਚੇਅਰਪਰਸਨ | ਲੀਲਾ ਸੈਮਸਨ[1] |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | SNA official website: sangeetnatak.org |
ਸਥਾਪਨਾ
ਸੋਧੋਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਸਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਮੂਜਬ 1953 ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। 1961 ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮੀ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1860 ਦੇ ਸੋਸਾਇਟੀਜ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਰਜਿਸਟਰ ਹੋ ਗਈ। ਇਸਦੀ ਨਵੀਂ ਪਰੀਸ਼ਦ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਾਦਮੀ ਹੁਣ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉਦੇਸ਼
ਸੋਧੋਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਨਾਚ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਵਿਵਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਰਜ-ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਈ ਅਨੁਦਾਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ; ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਅਧਿਆਪਨ ਲਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰਸ਼ਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ; ਗੋਸ਼ਠੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਈ ਆਰਥਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸੰਗਠਨ ਵਿਵਸਥਾ
ਸੋਧੋਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹਾਪਰੀਸ਼ਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 48 ਮੈਂਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 5 ਮੈਂਬਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ - ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ, ਇੱਕ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਵਿੱਤ ਸਲਾਹਕਾਰ (ਪਦੇਨ), 1 - 1 ਨਾਮਜਦ ਮੈਂਬਰ ਹਰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦਾ, 2 - 2 ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਮਜਦ ਇਹ 28 ਮੈਂਬਰ ਇੱਕ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ 20 ਹੋਰ ਮੈਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੱਧਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਤਰਜਮਾਨੀ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੰਗਠਿਤ ਮਹਾਪਰੀਸ਼ਦ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 15 ਮੈਂਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਭਾਪਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਉੱਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪਸਭਾਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਮਹਾਪਰੀਸ਼ਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਪਦ ਅਫਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਕੱਤਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਕਾਰਜ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਹੋਰ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਵਿੱਤ ਕਮੇਟੀ, ਅਨੁਦਾਨ ਕਮੇਟੀ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਆਦਿ। ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਭਾਪਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਪਰੀਸ਼ਦ, ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਅਤੇ ਸਭਾਪਤੀ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਭਾਪਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪੀ ਵੀ ਰਾਜਮੰਨਾਰ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਸਭਾਪਤੀ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਸ਼੍ਰੀ ਜੈਚਾਮਰਾਜ ਵਡਇਰ ਸਨ।
ਪਰੋਗਰਾਮ
ਸੋਧੋਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਅਧੀਨ ਪਰੰਪਰਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਵਿਵਿਧ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਫੋਟੋਗਰਾਫ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਟੇਪਰੀਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਦਮੀ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਕਾਦਮੀ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਅਧੀਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਾਦਮੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੁਰਸਕਾਰ
ਸੋਧੋਅਕਾਦਮੀ ਪ੍ਰਤੀਵਰਸ਼ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਮਹਾਪਰੀਸ਼ਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਤਰਣ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮੀ ਪ੍ਰਤੀਵਰਸ਼ ਕੁੱਝ ਫੈਲੋ) ਚੁਣਦੀ ਹੈ।
ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- The official website of the Sangeet Natak Akademi
- An agenda for the arts, Frontline magazine (The Hindu), February 15 - 28, 2003 Archived 2009-02-27 at the Wayback Machine. - article on 50th anniversary
- Data Bank on Traditional/Folk performances Archived 2007-03-13 at the Wayback Machine.
- Current events Archived 2009-02-27 at the Wayback Machine. page on the website (slightly outdated)
- The Academy's Official List of Award winners Archived 2008-11-20 at the Wayback Machine..
- D. G. Godse The Academy's Awardee 1988
- carnatic india a portal on Indian classical fine arts Archived 2019-07-14 at the Wayback Machine..
- Akdemi Music.
- ↑ "Who's who of the Akademi". SNA website.