ਸੱਜਾਦ ਹੈਦਰ

ਸੱਜਾਦ ਹੈਦਰ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ: سجاد حیدر) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਡਰਾਮੇ ਦਾ ਮੋਢੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜੀਵਨ

ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1919 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੌਹਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸਨੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ਼ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ. ਫ਼ਾਰਸੀ ਕੀਤੀ। 1944 ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦਿਹਾਤੀ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ, 1947 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਅਫ਼ਸਰ, 1954 ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰੀਜਨਲ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਟ ਕੋਂਸਿਲ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ। ਸੱਜਾਦ ਹੈਦਰ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੇਡੀਓ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ।

ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲ ਆਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮੰਨਦਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਗੱਲ ਨੂੰ ਉਹ "ਹਵਾ ਦੇ ਹੌਉਕੇ " ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਇਹ ਗਲ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੇ ਅਦੀਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ ਨਾਂ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਹਲੇ ਪਹਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਤੇ ਆਮਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ  ਪਹਿਲੋਂ ਪਹਿਲ ਮੈਨੂੰ  ਆਪਣੇ ਰਸਾਲੇ "ਹਿੱਤਕਾਰੀ"  ਵਿਚ ਛਾਪਿਆ।ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਮੈਂ ਕਦੇ ਏਸ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਖ਼ਿਦਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।

    ਸੱਜਾਦ ਹੈਦਰ  ਦੇ ਨਾਟਕ ਪੇਂਡੂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦੋਹਾਂ ਮਾਹੌਲਾਂ ਵਿੱਚੋ ਉਸਰਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਉਤਸੁਕਤਾ ਤੇ ਫਲੈਸ਼ ਬੈਕ ਦੀ ਵਿਧੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਓਹ ਊਰਦੂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਆਇਆ ਲੇਖਕ ਹੈ।, ਜਿਸਨੂੰ ਇਸ ਗਲ ਦਾ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।ਉਸਦਾ ਇਹ ਕਥਨ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਮਾਣ ਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਹੈ:

         

        " ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਲਿਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਅਜ਼ਹਾਰ ਦੇ ਕਈ ਅੜਿਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਮੁਹਾਵਰਾ ਯਾ ਗ੍ਰਾਮਰ ਅਗਾਂਹ ਵੱਧ ਕੇ ਸੋਚ ਦਾ ਰਾਹ ਨਹੀ ਖਲੋਂਦੀ। ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਓ, ਮੁਹਾਵਰਾ ਹੁੰਦਾ ਏ । ਦੋ ਲਿਖਦੇ ਹੋ ਉਹ ਗਰਾਮਰ ਹੁੰਦੀ ਏ।"

   ਉਹ 1944 ਵਿਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੇਹਾਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸੁਪਰਵਾਈਜਰ ,1947 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਦੇ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ  ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਇਨਫੋਰਮੇਸ਼ਨ ਅਫ਼ਸਰ , 1954 ਵਿਚ ਰੇਡਿਉ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਅਸਿਸਟੈਂਟ

ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਤੇ ਫਿਰ ਰੀਜਨਲ ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਟ  ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ।

ਨਾਟ ਸੰਗ੍ਰਹਿ

• "ਹਵਾ ਦੇ ਹਉਕੇ" - ਅੱਠ ਨਾਟਕ
• "ਸੂਰਜਮੁਖੀ" - ਨੌਂ ਨਾਟਕ
• "ਬੋਲ ਮਿੱਟੀ ਦਿਆ ਬਾਵਿਆ" - ਪੰਜ ਨਾਟਕ
• "ਕਾਲਾ ਪੱਤਣ" - ਪੰਜ ਨਾਟਕ