ਹਸ਼ਤ-ਬਿਹਿਸ਼ਤ
_on_horseback_hunting_three_doe,_from_a_Khamseh_of_Amir_Khusrau_Dihlavi..jpg)
" ਹਸ਼ਤ-ਬਿਹਿਸ਼ਤ " ( ਫ਼ਾਰਸੀ هشت بهشت) 1302 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਦੁਆਰਾ 1197 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹਫ਼ਤ ਪੈਕਰ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅੱਗੇ 1010 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਫਿਰਦੌਸੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਸ਼ਾਹਨਾਮਾ ਤੋਂ ਇਸਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਦੀ ਹਫ਼ਤ ਪੈਕਰ ਵਾਂਗ, ਖੁਸਰੋ ਦੀ ਹਸ਼ਤ ਬਿਹਿਸ਼ਤ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹਿਰਾਮ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਥਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ, ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ, ਸੱਤ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ, ਖੁਸਰੋ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖਕ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਰੈਂਡਿਪ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਊਠ ਦੀ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਅੱਠ "ਫਿਰਦੌਸ" ਸਵਰਗ ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਅੱਠ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਅੱਠ ਥਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। [1] ਅੱਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਤ ਸਵਰਗ ਬਹਿਰਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਦੀ "ਚਿਕਿਤਸਾ" ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਖ਼ੇਮੇ ਹਨ। ਅੱਠ ਫਿਰਦੌਸ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਕਲਾ (ਹਸ਼ਤ ਬਿਹਿਸ਼ਤ) ਅਤੇ ਬਾਗ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨਾਲ ਵੀ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ।[1]
ਬਿਰਤਾਂਤ
ਸੋਧੋਕਹਾਣੀ ਬਹਿਰਾਮ ਅਤੇ ਦਿਲਾਰਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮਗਰੋਂ, ਬਹਿਰਾਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਲਈ ਸੱਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਗੁੰਬਦ ਵਾਲੇ ਮੰਡਪ ਬਣਾਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਸੱਤ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਹਿਰਾਮ ਗੁਰ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਦਿਨ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ: [2]
- ਸ਼ਨੀਵਾਰ - ਕਾਲਾ ਖ਼ੇਮਾ - ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ( ਸੇਰੈਨਦਿਪ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ)
- ਐਤਵਾਰ - ਪੀਲਾ ਖ਼ੇਮਾ - ਨਿਮਰੂਜ਼ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
- ਸੋਮਵਾਰ - ਹਰਾ ਖ਼ੇਮਾ - ਸਲਾਵ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
- ਮੰਗਲਵਾਰ - ਲਾਲ ਖ਼ੇਮਾ - ਤਾਤਾਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
- ਬੁੱਧਵਾਰ - ਵਾਇਲੇਟ ਖ਼ੇਮਾ - ਰਮ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
- ਵੀਰਵਾਰ - ਭੂਰਾ ਖ਼ੇਮਾ - ਅਰਬ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
- ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ - ਸਫ਼ੈਦ ਖ਼ੇਮਾ - ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ
ਸੋਧੋਹਸ਼ਤ-ਬਿਹਿਸ਼ਤ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਖਮਸਾ, ਖੁਸਰੋ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਸੀ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਸਗੋਂ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਓਟੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨੂੰ ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਦੇ ਖਮਸਾਹ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। । [3]
ਅਨੁਵਾਦ
ਸੋਧੋ- ਹਸ਼ਤ-ਬਿਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਇਤਾਲਵੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਵਾਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁਨੀਲ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਮੰਗਲਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ) ਦੇ ਕਾਵਿ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
- ਲਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਅੰਸ਼ਕ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੇਰੈਨਦਿਪ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। [4]
ਵਾਲਟਰਸ ਆਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੀ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਵ.623
ਸੋਧੋਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਖਰੜਾ ਸਫ਼ਾਵਿਦ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ 1609 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਖਮਾਸਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਸਾਰੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਇ ਸਿਰਲੇਖ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਨਸਤਾਲੀਕ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। [5]
-
ਬਹਿਰਾਮ ਗੁਰ ਦਿਲਰਾਮ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ -
ਲਾਲ ਮੰਡਪ ਵਿਚ ਬਹਿਰਾਮ ਗੁਰ -
ਭੂਰੇ ਮੰਡਪ ਵਿਚ ਬਹਿਰਾਮ ਗੁਰ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ
- ↑ 1.0 1.1 "Encyclopaedia Iranica entry on Hast Behest". Iranicaonline.org. Retrieved 2013-03-24.
- ↑ Brend, Barbara (2002). Perspectives on Persian painting : illustrations to Amir Khusrau's Khamsah. New York: Routledge. pp. 25–34. ISBN 978-0-7007-1467-4.
- ↑ Gabbay, Alyssa (2009). Islamic tolerance : Amir Khusraw and pluralism (1. publ. ed.). London: Routledge. p. 43. ISBN 978-0-415-77913-5.
- ↑ Lal, Oudh Behari; Prasada, Jwala (1896). Complete Key to the Persian Entrance Course for 1897-1898 (for the University of Allahabad) (in English, Arabic, and Urdu). Allahabad, India: Ram Chandra.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "Walters Art Museum Ms. W.623 on". Flickr.com. Retrieved 2013-03-24.