ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1709)
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ 6 ਅਤੇ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1709 ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਅਸਲਮ ਖਾਨ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੀਆਂ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਲੜਾਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਿਛੋਕੜ
ਸੋਧੋ29 ਮਾਰਚ 1709 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ। ਚੂਹੜ ਮੱਲ ਓਹਰੀ, ਇੱਕ ਖੱਤਰੀ ਦਾ ਰਾਮੂ ਮੱਲ ਨਾਮ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਰਾਮੂ ਮੱਲ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਤੂਤ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਝਗੜਾ ਹੋ ਗਿਆ। [1] [2] ਰਾਮੂ ਇੰਨਾ ਪਾਗਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਮੂ ਨੂੰ ਕੁੱਟ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਚੂਹੜ ਮੱਲ ਭੜਕ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਇੰਨਾ ਹਮਲਾਵਰ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। [3] ਚੂਹੜ ਨੇ ਅਸਲਮ ਖਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪੱਟੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਹਰ ਸਹਾਇ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੁਗ਼ਲ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਡੇਰੇ ਲਾਏ। ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਰੂਦ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਆ ਗਈਆਂ ਸਨ। [4]
ਲੜਾਈ
ਸੋਧੋਹਰਿ ਸਹਾਇ ਦੇ ਹਮਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ, ਸਿੱਖ ਲੜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ। 6 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਕਈ ਸੱਯਦ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮਾਰੇ ਗਏ। [5] ਹਰ ਸਹਾਇ ਨੂੰ ਭਾਈ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। [3] ਫਿਰ ਅਸਲਮ ਖਾਨ ਨੇ ਚੌਧਰੀ ਦੇਵਾ ਜੱਟ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਅਸਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ। [5] 12 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਚੌਧਰੀ ਦੇਵਾ ਜੱਟ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਭੱਜ ਗਿਆ। [6] [7]
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ
ਸੋਧੋਜਦੋਂ ਅਸਲਮ ਖਾਨ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਰੋ ਪਿਆ। ਅਸਲਮ ਨੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲਾ ਨੇ ਅਸਲਮ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਕੀ ਤੇਰਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਫਿਰ ਗਿਆ ਹੈ! ਨਾਨਕ ਦਾ ਘਰ ਸਦੀਵੀ ਹੈ; ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਉਠਾਈ ਹੈ।" [4] ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀਮਤੀ ਸਮਾਨ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਅਮੀਰ ਸਨ। [3]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋ- ਨਿਹੰਗ
- ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ
- ↑ Harajindara Siṅgha Dilagīra (1997). The Sikh reference book. pp. 341 and 632. ISBN 9780969596424.
- ↑ Ranjit Singh (2013). Golden Crystals. p. 217. ISBN 9789351130482.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Harajindara Siṅgha Dilagīra (1997). The Sikh reference book. pp. 341 and 632. ISBN 9780969596424.Harajindara Siṅgha Dilagīra (1997). The Sikh reference book. pp. 341 and 632. ISBN 9780969596424.
- ↑ 4.0 4.1 Baghat, Darsha (1709) Var Amritsar Ki
- ↑ 5.0 5.1 Mohibbul Hasan (1968). Historians Of Medieval India. pp. 213–214.
- ↑ Surjit Singh Gandhi (1999). Sikhs In The Eighteenth Century. Singh Bros. p. 87. ISBN 9788172052171.
- ↑ Teja Singh and Ganda Singh (1950). A Short History Of The Sikhs - Volume 1. Orient Longmans. pp. 112–113.