ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ
ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਬਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ, ਮੱਧਕਾਲੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਲਿਖਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ . ਇਹ ਯਹੂਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਰੂਪ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਗ਼ੈਰ-ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਬਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਹਨ। [1] ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਮੱਧਕਾਲੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਸਮਕਾਲੀ ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਸਾਹਿਤ ਹੈ । 1966 ਵਿਚ, ਅਗਨੋਨ ਨੇ ਨਾਵਲਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ, ਤਾਲਮੂਦਿਕ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਇਬਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਨੌਖਾ ਮੇਲ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਇਬਰਾਨੀ ਲੇਖਕ ਬਣਿਆ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੁੱਗ
ਸੋਧੋਹਿਬਰੂ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ Leshon HaKodesh (לֶשׁוֹן הֲקוֹדֶשׁ) ਦੇ ਜਬਾਨੀ ਸਾਹਿਤ , " ਪਵਿੱਤਰ ਭਾਸ਼ਾ " ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਿਤਾਮਾ, ਅਬਰਾਹਾਮ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਅੰ. 2000 ਈਪੂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [2] ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ਇਬਰਾਨੀ ਬਾਈਬਲ ( ਤਨਾਖ ) ਹੈ।
ਮਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਲਗਪਗ 200 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੌਰਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮਿਸ਼ਨੈਕ ਇਬਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਸ ਤੇ ਮੁੱਖ ਟੀਕਾ, ਜੇਮਾਰਾਬਹੁਤਾ ਅਰਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਿਦਰਾਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਹਿਬਰੂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ।
ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਯੁੱਗ
ਸੋਧੋਮੱਧਯੁਗ ਦੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਇਸਲਾਮੀ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਸਪੇਨ, ਫਿਲਸਤੀਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੱਧਯੁਗੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਮੋਨਾਈਡਜ਼ ਦੀ ਗਾਈਡ ਟੂ ਦ ਪਰਪਲੈਕਸਡ ਅਤੇ ਦ ਕੁਜ਼ਰੀ, ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗਲਪ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਜੂਡੋ-ਅਰਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਰੱਬੀਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਇਬਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ: ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ: ਅਬਰਾਹਾਮ ਇਬਨ ਅਜ਼ਰਾ, ਰਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੋਰਾਹ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ; ਯਹੂਦੀ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਕੋਡਿਫਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਮੋਨਾਈਡਜ਼ ਦੀ ਮਿਸ਼ਨੇਹ ਤੋਰਾਹ, ਅਰਬਾ'ਆ ਤੁਰਿਮ, ਅਤੇ ਸ਼ੁਲਚਨ ਅਰੂਚ ; ਅਤੇ ਮੁਸਾਰ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ (ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਨੈਤਿਕ ਸਾਹਿਤ) ਜਿਵੇਂ ਬਹਿਆ ਇਬਨ ਪਾਕੌਡਾ ਦੀ ਚੋਵੋਟ ਹਾ-ਲੇਵੋਵੋਟ (ਦਿਲ ਦੇ ਫਰਜ਼ ) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਗਲਪ ਦਾ ਇੱਕ ਕੰਮ ਜੋ ਇਬਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ ਸੀ ਬੇਰੇਚਿਯਾ ਬੇਨ ਨਟਰੋਨਈ ਹਾ-ਨਕਦਾਨ ਦੀਆਂ " ਲੂੰਬੜੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ " ਇਬਰਾਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਈਸੋਪ ਦੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਹਨ।
ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ
ਸੋਧੋਹਿਬਰੂ ਵਿਚ ਰਵਾਇਤੀ ਰੱਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਹਿਤ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਧੁਨਿਕ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੇ ਗਲਪ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਲੇਖ-ਲੇਖਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਮਾਡਰਨ ਇਬਰਾਨੀ ਸਾਹਿਤ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।