ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ

ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਰਾਂ ਜਯੋਤਿਰਲਿੰਗ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ।

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਸੀ।[1] ਮੌਜੂਦਾ ਢਾਂਚਾ 1780 ਵਿੱਚ ਇੰਦੌਰ ਦੇ ਮਰਾਠਾ ਸ਼ਾਸਕ ਅਹਿੱਲਿਆਬਾਈ ਹੋਲਕਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2]

1983 ਤੋਂ ਮੰਦਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਟਰੱਸਟੀ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[3] 1 ਜਨਵਰੀ 2023 ਨੂੰ, ਰਿਕਾਰਡ 3 ਲੱਖ 35 ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਜਨਵਰੀ 2023 ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ, ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 45,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਔਸਤ ਆਮਦ ਵੇਖੀ ਗਈ।[4] ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਸੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ ਗਲਿਆਰੇ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 10 ਕਰੋਡ਼ ਸੈਲਾਨੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।[5] ਮੰਦਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਪਤੀ, 6 ਕਰੋਡ਼ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ।[6]

ਕਥਾ

ਸੋਧੋ

ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਾਣਸੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਜਯੋਤਿਰਲਿੰਗ ਹੈ।[7] ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਥਾਨ ਸ਼ਿਵ, ਬ੍ਰਹਮਾ (ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ) ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ (ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ) ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਹੋਈ ਸੀ।[8]

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਇੱਕ ਸੂਰ ਦਾ ਰੂਪ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੰਸ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਖੋਜਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਚਮਕਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੇ। ਫਿਰ ਵੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸਿਖਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਚਮਕਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿੰਦੂ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਚਮਕਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਉੱਤੇ ਧੋਖਾ ਕਰਨ ਕਾਰਨ, ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਸਿਰ ਕੱਟ ਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦੇ ਕੇ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਸਰਾਪ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਸੱਚਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਦੀਵਤਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਮੰਦਰ ਹੋਣਗੇ।[9][10]

ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਰਾ ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਦੇਵਤਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਪੰਚਕੋਸੀ ਦੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਰਕਟ, ਇੱਕ ਖੇਤਰ (ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਸੀਮਾ) 50 ਮੀਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[11]

 
ਮੌਜੂਦਾ ਮੰਦਰ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਉੱਚਾਈ
 
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ 13 ਦਸੰਬਰ, 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਕੌਰੀਡੋਰ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਮੌਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।
 
ਮੂਲ ਪਵਿੱਤਰ ਖੂਹ-ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗਿਆਨਵਾਪੀ
 
ਗੰਗਾ ਦੁਆਰ, ਲਾਂਘੇ ਦਾ ਗੇਟਵੇ ਜੋ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਗੰਗਾ ਦੇ ਘਾਟਾਂ ਨਾਲ ਜੋਡ਼ਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  2. ↑ "Shri Kashi Vishwanath Temple - A Brief history".
  3. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  4. ↑ "3-fold rise in averagefootfall at KVT". The Times of India. 5 March 2022. Retrieved 31 January 2024.
  5. ↑ "With 10-fold jump in tourist footfall, Varanasi balances tradition and change". Economic TImes. PTI. 14 August 2023. Retrieved 31 January 2024.
  6. ↑ "India's richest temples and their net worth!". The Times of India. Retrieved 31 January 2024.
  7. ↑ "History of the Kashi Vishwanath temple". The Times of India. 17 August 2017. ISSN 0971-8257. Retrieved 6 December 2023.
  8. ↑ R. 2003, pp. 92-95
  9. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000014-QINU`"'</ref>" does not exist.
  10. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000015-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000016-QINU`"'</ref>" does not exist.

ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਕਾਸ਼ੀ_ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ_ਮੰਦਰ&oldid=769632" ਤੋਂ ਲਿਆ