ਕੁਆਂਟਮ ਮਾਈਂਡ

ਕੁਆਂਟਮ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਗਲਤਵਹਿਮੀ ਨਾ ਪਾਲੀ ਜਾਵੇ।

ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਦਾ ਕੁਆਂਟਮ ਮਨ ਜਾਂ ਕੁਆਂਟਮ ਚੇਤੰਨਤਾ ਗਰੁੱਪ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਕੈਨਿਕਸ ਚੇਤੰਨਤਾ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾ ਸਕਦਾ। ਕੁਆਂਟਮ ਇੰਟੈਂਗਲਮੈਂਟ ਅਤੇ ਸੁਪਰਪੁਜੀਸ਼ਨ ਵਰਗੇ ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨੀਕਲ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਇਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸਮਝ ਦਾ ਅਧਾਰ ਰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਾਰਲਾਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਗਨੋਲਾਤੋ (2015) ਕੁਆਂਟਮ ਮਾਈਂਡ ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਵੱਖਰੇ ਮਸਲਿਆਂ ਤੇ ਚਾਨਣੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ:

• ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ਅੰਦਰ ਸੁਪਰਪੁਜੀਸ਼ਨ-ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿਰੀਖਕ ਪ੍ਰਤਿ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦਾ ਸਬੰਧ
• ਕੁਆਂਟਮ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਵੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ
• ਨਾੜੀ ਤੰਤਰ ਵਾਸਤੇ ਕੁਆਂਟਮ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਕੋਈ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਵੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ
• ਦਿਮਾਗੀ ਨੁਕਸ ਕੁਆਂਟਮ ਭੌਤਿਕੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ

ਇਤਿਹਾਸ

ਇਉਜੀਨ ਵਿਗਨਰ ਨੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦਾ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਵੇਵ ਫੰਕਸ਼ਨ ਦੀ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਨਾਲ ਵੇਵ ਫੰਕਸ਼ਨ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫ੍ਰੀਮੈਨ ਡੇਅਸਨ ਨੇ ਤਰਕ ਕੀਤਾ ਕਿ “ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਮਨ, ਹਰੇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।”

ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਫਿਲਾਸਫਰਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਤਰਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੰਨਿਆ। ਵਿਕਟਰ ਸਟੈਂਜਰ ਨੇ ਕੁਆਂਟਮ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨੂੰ “ਬਗੈਰ ਕਿਸੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਧਾਰ ਵਾਲੀ” ਇੱਕ ਮਿੱਥ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਜਿਸਦੀ ਜਗਹ ਰੱਬਾਂ, ਯੂਨੀਕੌਰਨਾਂ ਅਤੇ ਡ੍ਰੈਗਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਡੇਵਿਡ ਚਾਲਮਰਸ ਨੇ ਕੁਆਂਟਮ ਚੇਤੰਨਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਤਰਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਗੋਂ ਇਹ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦੋਹਰੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚਾਲਮਰਸ, ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੀ ਕਠਿਨ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਸਕੈਪਟੀਕਲ ਹੈ।

ਕੁਆਂਟਮ ਮਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ

ਬੋਹਮ

ਡੇਵਿਡ ਬੋਹਮ ਨੇ ਕੁਆਂਟਮ ਥਿਊਰੀ ਅਤੇ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਧਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੁਆਂਟਮ ਥਿਊਰੀ ਅਤੇ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਗਹਿਰੀ ਥਿਊਰੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕੁਆਂਟਮ ਫੀਲਡ ਥਿਊਰੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੱਧ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਧਰ ਇੱਕ ਅਖੰਡ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਤੋਂ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਐਕਸਪਲੀਕੇਟ ਕ੍ਰਮ-ਵਿਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਬੋਹਮ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਸੀ ਕਿ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਚੇਤਨੰਤਾ ਦੋਹਾਂ ਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸੁਝਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ ਸਮਝਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮਨ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਐਕਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ। ਬੋਹਮ ਦੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਦਾਰਥ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਚੇਤਨੰਤਾ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ।

ਬੋਹਮ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਤਿ ਸਾਡੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਦਿਮਾਗ ਅੰਦਰ ਤੁਰੰਤ ਭੂਤਕਾਲ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭੂਤਕਾਲ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤਕ ਧੁਨਾਂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਯਾਦਾਂ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਤੁਰੰਤ ਭੂਤਕਾਲ ਅੰਦਰ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਐਕਪਲੀਕੇਟ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੋਹਮ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਚੇਤਨੰਤਾ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ।

ਬੋਹਮ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨ ਵਰਗੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਗਤੀ, ਤਬਦੀਲੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਵਾਹ, ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨੂੰ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਾਟਾਅ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਭਰੂਣਾਂ ਉੱਤੇ ਜੀਨ ਪਿਆਗਟ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਸਬੂਤ ਮਿਲਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਇਹਨਾਂ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਕੜੀ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਜਵਾਨ ਬੱਚੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਪਲੀਕੇਟ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਤੀ ਪ੍ਰਤਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ “ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਤਾਰ” ਵਾਲੀ ਸਮਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇਸ “ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਤਾਰ” ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਚੋਮਸਕੀ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀ ਦਿਮਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਾਮਰ “ਮਜ਼ਬੂਤ ਤਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ” ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦੀ ਬੋਹਮ ਵਿਆਖਿਆ
• ਚੇਤਨੰਤਾ ਦੀਆਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਮੈਗਨੈਟਿਕ ਥਿਊਰੀਆਂ
• ਐਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਨਿਊਰੋਸਾਇੰਸ
• ਹੈਮੇਰੌੱਫ-ਪੈਨਰੋਜ਼ ਔਰਚੈਸਟ੍ਰੇਟਡ ਔਬਜੈਕਟਿਵ ਰਿਡਕਸ਼ਨ
• ਚੇਤਨੰਤਾ ਦੀ ਕਠਿਨ ਸਮੱਸਿਆ
• ਹੋਲੋਨੋਮਿਕ ਬਰੇਨ ਥਿਊਰੀ
• ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ (ਫਿਲਾਸਫੀ)
• ਕੁਆਂਟਮ ਬੁੱਧੀ
• ਮਨ ਦੀ ਥਿਊਰੀ

ਹੋਰ ਲਿਖਤਾਂ

• Flanagan, Brian. Are Perceptual Fields Quantum Fields? Archived 2019-06-15 at the Wayback Machine.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Koch, C. and Hepp, K., "Quantum mechanics in the brain" Archived 2012-03-04 at the Wayback Machine., Nature 440, 611 (30 March 2006)
• Litt et al., "Is the Brain a Quantum Computer?", Cognitive Science (2006)
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• McFadden, Johnjoe (2000) Quantum Evolution Archived 2016-06-23 at the Wayback Machine. HarperCollins. ISBN 0-00-255948-X; ISBN 0-00-655128-9 . Final chapter on the quantum mind.
• Pharaoh, M.C. (online). Looking to quantum mechanics for a reductive explanation of the noumenon of consciousness Archived 2008-05-14 at the Wayback Machine. Retrieved June.21 2008.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Khoshbin-e-Khoshnazar, M.R. (January 2016). Possible Application of Variational Cluster Expansion in Modeling Correlated Neurons. Journal of Consciousness Exploration & Research Vol.7(1), pp. 122–125.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

• Center for Consciousness Studies, directed by Stuart Hameroff
• Online papers on consciousness
• Stanford Univ. Encyclopedia of Philosophy critical survey article Harald Altmanspacher (2006) Quantum Approaches to Consciousness
• "What is an Essentially Quantum Mechanical Effect?", Osvaldo Pessoa Jr. Archived 2009-07-04 at the Wayback Machine.
• Quantum-Mind