ਖੇਡ ਗੀਤ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

“ਪੰਜਾਬੀ ਜਨ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ । ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਲਕਸ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇਣਾ ਹੈ । ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ , ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਾਸ਼ , ਸ਼ਤਰੰਜ , ਬਾਰਾਂ ਟੀਹਣੀ , ਪੀਚੂ ਬੱਕਰੀ ਆਦਿ ਖੇਡੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੈਸ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਰੂਪ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾ , ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ , ਪੁੱਗਣ , ਹਾਣੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਮਈ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਖੇਡਾਂ ਗੀਤ ਖੇਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ : ‘ਥਾਲ਼’ , ‘ਹਰਾ ਸਮੁੰਦਰ’ , ‘ਫੂਲੋਂ ਸੇ ਹਮ ਆਤੇ ਹੈਂ’ , ‘ਅੰਗਲਾ ਪਤੰਗਲਾ’ ਆਦਿ ।”

“ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਦੇ ਆਰੰਭ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਧਿਰ ਦੀ ਵਾਰੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ । ਬਹੁਤੇ ਢੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਅਕਸਰ ਚੱਕਰ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਇੱਕ ਮੁਖੀ ਬੱਚਾ ਟੱਪਾ ਰੂਪ ਪੁੱਗਣ ਗੀਤ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਉਚਾਰਨਉੱਚਾਰਨ ਨਾਲ਼ ਘੇਰੇ ਵਿਚਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੁੱਗਣ ਲਈ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਟੱਪੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਵਾਂਗ ਲੋਕ ਮਨ , ਪੁੱਗਣ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਕੁੱਝ ਟੱਪੇ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਹਨ :

1. ਉੱਕੜ ਦੁੱਕੜ ਭੰਬਾ ਭੌ , ਅੱਸੀ ਨੱਬੇ ਪੂਰਾ ਸੌ ,

ਸੌ ਖਨੌਟਾ ਤਿੱਤਰ ਮੋਟਾ , ਚਲ ਮਦਾਰੀ ਪੈਸਾ ਖੋਟਾ ,

ਖੋਟੇ ਦੀ ਖਟਿਆਈ ਬੇਬੇ , ਦੌੜੀ ਦੌੜੀ ਆਈ ।

2. ਈਂਗਣ ਮੀਂਗਣ , ਤਲੀ ਤਲੀਂਗਣ , ਸਾਵਾ ਪੀਲਾ ਬੱਕਰਾ ,

ਗੁੜ ਖਾਵਾਂ ਵੇਲ ਵਧਾਵਾਂ , ਮੂਲ਼ੀ ਪੱਤਰਾ ,

ਪੱਤਰਿਆਂ ਵਾਲ਼ੇ ਘੋੜੇ ਆਏ , ਹੱਥ ਕਤਾੜੀ ਪੈਰ ਕਤਾੜੀ ,

3. ਇੱਕ ਮਲਾਈ ਦੋ ਮਲਾਈ , ਤੀਜਾ ਬੋਲੇ ਲੈਫ਼ਟ ਰਾਈਟ ।

4. ਆਂਟੇ ਮਾਂਟੇ ਟਈਓ ਟਿੱਚ , ਘੱਗੀ ਬਟੇਰਾ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿੱਚ ।

ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਟੋਲੀਆਂ ਮਿਤਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਵੱਡੇ ਬੱਚੇ ਆਗੂ ਜਾਂ ਲੀਡਰ ਮੰਨ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਜੋਟੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਕਲਪਿਤ ਨਾਮ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ , ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਪਾਤਰਾਂ , ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਤੱਤਾਂ ਜਾਂ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਪੁੱਗਣ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :

1. ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਪਪੀਤਾ , ਕੋਈ ਮੰਗੇ ਰਾਮ ਕੋਈ ਸੀਤਾ ।

2. ਡਿਕਮ ਡਿਕਮ ਡਈਆ ਡੋ , ਜੀਵੇ ਤੁਹਾਡਾ ਮਾਂ ਪਿਉ ,

ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਮਾਰੀ ਪਾਥੀ , ਕੋਈ ਲਓ ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਕੋਈ ਲਓ ਹਾਥੀ ।

ਕੋਈ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਫੁੱਲ, ਕੋਈ ਲਓ ਚੰਬੇਲੀ ਦਾ ਫੁੱਲ ।

4. ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਗੁੱਦੜ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ,

ਗੁੱਦੜ ਵਿੱਚ ਪਪੀਤਾ ,

ਕੋਈ ਲਓ ਰਾਮ , ਕੋਈ ਲਓ ਸੀਤਾ ।

5. ਉੱਚੇ ਮਹਿਲੀਂ ਫਾਹੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ,

ਕੋਈ ਲਓ ਤਿੱਤਰ , ਕੋਈ ਲਓ ਮੋਰ ।

ਕੋਈ ਲਓ ਰਾਜਾ , ਕੋਈ ਲਓ ਚੋਰ ।

ਕੋਈ ਲਓ ਵੱਛਾ , ਕੋਈ ਲਓ ਕੱਟਾ ।

“ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਲੋਕਗੀਤ ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਕੁੱਝ ਖੇਡਾਂ ਦੋ ਗੀਤ ਵਿਭਿੰਨ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਾਲ ਪਾਉਣਾ ਇੱਕ ਵਿਕੋਲਿਤਰੀ ਖੇਡ ਹੈ । ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਚਾਅ ਭਾਵ ਪਰੁੱਚੇ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨਉੱਚਾਰਨ ਬੜੀ ਲੈਅ ਮਈ ਰਸ ਭਰਪੂਰ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।” “ਥਾਲ਼ ਛੋਟੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਉਹ ਖੇਡ ਗੀਤ ਹਨ ਜੋ ਗੇਂਦ , ਖਿੱਦੋ ਜਾਂ ਪੰਜ ਗੀਟੜਾ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਚਾਰਦੀਆਂਉੱਚਾਰਦੀਆਂ ਹਨ ।” ਇਹਨਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਖ਼ਰੀ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । “ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀਰ ਭਾਬੋ ਪ੍ਰਤੀ ਚਾਅ , ਉਮੰਗਾਂ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :

ਕੋਠੇ ਉੱਤੇ ਗੰਨਾ , ਮੇਰਾ ਵੀਰ ਲੰਮਾ

ਭਾਬੋ ਮੇਰੀ ਪਤਲੀ , ਨੱਕ ਜਿਹਦੇ ਮਛਲੀ

ਇਹ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਬੜੀ ਮਨੋਰੰਜਕ ਖੇਡ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਅੱਠ ਤੋਂ ਵੀਹ ਪੰਝੀ ਤਕ ਬੱਚੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਖੇਡ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਗਰ ਦੇ ਵਿਹਰੇ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇੱਕ ਗੋਲ ਘੇਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਰਲ ਕੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ :

ਇਸ ਉਪਰੰਤਉੱਪਰੰਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਬਾਂਹਾਂ ਫੜ ਕੇ ਗੋਲ਼ ਘੇਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ । ਨਾਲ ਨਾਲ ਬੋਲਦੇ ਹਨ :

ਗੱਡਾ ਭਰਿਆ ਮਿਰਚਾਂ ਦਾ , ਮਿਰਚਾਂ ਦਾ

ਨਿੱਛ ਬਾਬਾ ਨਿੱਛ , ਨਿੱਛ ਬਾਬਾ ਨਿੱਛ ।

ਇਹ ਬੱਚਿਆੰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੋ ਆਹਮਣੋ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਦੋਹਾਂ ਟੋਲੀਆਂ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਕੀਰ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਧਿਰ ਇਸ ਟੱਪੇ ‘ਫੂਲੋਂ ਸੇ ਹਮ ਆਤੇ ਹੈਂ’ ਗੀਤ ਨੂੰ ਲੈਅ ਮਈ ਬੋਲਦੇ ਹਨ :

ਤੁਮ ਕਿਸਕੋ ਲੇਨਾ ਚਾਹਤੇ ਹੋ , ਚਾਹਤੇ ਹੋ ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕੇ ਲੀਏ

ਹਮ ਸੁਖੇ ਕੋ ਲੇਨਾ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ , ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ , ਟੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕੇ ਲੀਏ

ਤੁਮ ਕਿਸਕੋ ਨੌਕਰ ਭੇਜੋਗੇ , ਭੇਜੋਗੇ , ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕੇ ਲੀਏ

ਹਮ ਭੋਲੂ ਕੋ ਨੌਕਰ ਭੇਜੇਂਗੇ , ਭੇਜੇਂਗੇ , ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕੇ ਲੀਏ ।

ਕੁੜੀਆਂ : ਹਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਗੋਪੀ ਚੰਦਰ

ਵਾਰੀ ਵਾਲ਼ੀ : ਗਿੱਟੇ ਗਿੱਟੇ ਪਾਣੀ

ਕੁੜੀਆਂ : ਹਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਗੋਪੀ ਚੰਦਰ

ਵਾਰੀ ਵਾਲ਼ੀ : ਗੋਡੇ ਗੋਡੇ ਪਾਣੀ

ਕੁੜੀਆਂ : ਹਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਗੋਪੀ ਚੰਦਰ

ਵਾਰੀ ਵਾਲ਼ੀ : ਲੱਕ ਲੱਕ ਪਾਣੀ

ਕੁੜੀਆਂ : ਹਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਗੋਪੀ ਚੰਦਰ

ਵਾਰੀ ਵਾਲ਼ੀ : ਸਿਰ ਸਿਰ ਪਾਣੀ ।

ਸਾਰੇ : ਡੁੱਬ ਗਏ ! ਡੁੱਬ ਗਏ ।

ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਖੇਡ ਹੈ । ਇਸ ਖੇਡ ਲਈ ਕੋਈ ਸਮਾਨ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਗਰਾਉਂਡ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ । ਇਸ ਖੇਡ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਚਾਹੁਣ ਕੁੜੀਆਂ ਇਸ ਖੇਡ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :

ਕਿੱਕਲੀ ਕਲੀਰ ਦੀ , ਪੱਗ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਦੀ

ਦੁਪੱਟਾ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ਦਾ , ਫਿੱਟੇ ਮੂੰਹ ਜਵਾਈ ਦਾ

ਅਸਮਾਨੀ ਮੇਰਾ ਘੱਗਰਾ , ਮੈਂ ਕਿਹੜੀ ਕਿੱਲੀ ਟੰਗਾਂ

ਨੀ ਮੈਂ ਇਸ ਕਿੱਲੀ ਟੰਗਾਂ , ਨੀ ਮੈਂ ਉਸ ਕਿੱਲੀ ਟੰਗਾਂ

ਇਹ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਟੱਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਦੋ ਲੜਕੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਵੀ ਟੱਪ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਟੱਪਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਬਾਕੀ ਕੁੜੀਆਂ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਗੀਤ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀ ਦਾ ਟੱਪਣਾ ਤੇਜ਼ੀ ਫੜਦਾ ਹੈ , ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਬੋਲ ਵੀ ਉੱਨੇ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ :

ਮੱਛੀ ਮੋਰ ਕੰਡਾ , ਮੱਛੀ ਮੋਰ ਕੰਡਾ

ਦਾਈ ਵਾਲ਼ੀ ਕੁੜੀ : ਏਸ ਗਲ਼ੀ ਹਨੇਰਾ

ਲੜਕੀਆਂ : ਲੈਂਪ ਲੈ ਕੇ ਆ ਜਾ

ਦਾਈ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀ : ਲੈਂਪ ਮੇਰਾ ਟੁੱਟਾ ਫੁੱਟਾ

ਲੜਕੀਆਂ : ਦੀਵਾ ਲੈ ਕੇ ਆ ਜਾ

ਦਾਈ ਵਾਲ਼ੀ : ਦੀਵੇ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਨੀ

ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਸਚਿਤ ਨਹੀਂ , ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਗ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਜੋ ਅਖੀਰਲੇ ਦੋ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਆਪ ਆਪਣਾ ਨਾ ਰੱਖ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਮੂਲ਼ੀ , ਸ਼ਲਗਮ , ਕੇਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸਨੂੰ ਪੋਸ਼ਮਪਾ ਵਈ ਪੋਸ਼ਮਪਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

===ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ , ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ===

ਇਹ ਖੇਡ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਤੋਂ ਵੀਹ ਤਕ ਕੁੜੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੋਲ ਦਾਇਰਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ :

ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ , ਮਾਈ ਪਤੰਗੜਾ

ਕਈ ਵਾਰ ਬੱਚੇ ਗਾਲ਼ ਕੱਢਣ ਵਰਗੀ ਵਿਧਾ ਵਜੋਂ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਦੇ ਟੱਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨਹਾਸ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਅਜਿਹੇ ਕੀ ਗੀਤਕ ਟੱਪੇ ਮੀਟ੍ਹੀ ਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਲਈ ਬੱਚੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਮੌਕੇ ਵੀ ਸਿਰਜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ :

1.ਸਾਡੀ ਪਿੱਤ ਦੱਬਣਾ , ਘਰ ਦੇ ਚੂਹੇ ਚੱਬਣਾ

ਇੱਕ ਚੂਹਾ ਰਹਿ ਗਿਆ , ਸਿਪਾਹੀ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ

ਇਵੇਂ ਹੀ ਬਾਂਦਰ ਕਿੱਲਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਹਾਰਿਆ ਮੁੰਡਾ ਜੁੱਤੀਆਂ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਚੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ :

<ref>1. ਪ੍ਰੋ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ , ਪੰਜਾਬੀ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਅਧਿਆਪਨ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖ , ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਾਉਂਡੇਸ਼ਨ , ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ – 143002 2. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ (ਡਾ.) , ਪੰਜਾਬੀ ਜਨ ਜੀਵਨ : ਲੋਕ ਰੰਗ , ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਦਨ ਫਗਵਾੜਾ (ਪੰਜਾਬ) , 2006 , ਪੰਨਾ 108 । 3. ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ , ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ , ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ , ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲ਼ਾ , 2005 , ਪੰਨਾ 471 । 4. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ , ਲੋਕ ਗੀਤਾੰ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ , ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ , 2012 ਪੰਨਾ 156 । 5. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋੰ , ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ , ਪੰਨਾ 40 । 6. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ , ਲੋਕ ਗੀਤਾੰ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ , ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ , 2012 ਪੰਨਾ 156 । 7. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ (ਡਾ.) , ਪੰਜਾਬੀ ਜਨ ਜੀਵਨ : ਲੋਕ ਰੰਗ , ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਦਨ ਫਗਵਾੜਾ (ਪੰਜਾਬ) , 2006 , ਪੰਨਾ 123 । 8. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 121 । 9. ਉਹੀ , 119-120 । 10. ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ , ਮੁੰਡਿਆੰ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ , ਗ੍ਰੇਸੀਅਸ ਬੁਕਸ , 2009 , ਪੰਨਾ 52 । 11. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 48 । 12. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 38 । 13. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 23 । 14. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 33 । 15. ਉਹੀ , ਪੰਨਾ 24 । 16. ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ , ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ , ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ , ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲ਼ਾ , 2005 , ਪੰਨਾ 49 । </ref>

[[Categoryਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ]]