ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖੱਟਕ
ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖਾਨ ਖੱਟਕ (1613 – 25 ਫਰਵਰੀ 1689; ਪਸ਼ਤੋ: خوشال خان خټک), ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਾਬਾ (ਪਸ਼ਤੋ: خوشال بابا) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ੳਹ ਅਫਗਾਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਯੋਧਾ-ਕਵੀ, ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਦੇ ਖੱਟਕ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਸਨ।[2] ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪਸ਼ਤਨਾਂ ਦੇ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਪਹਿਲਾ ਅਫਗਾਨ ਸਿੱਖਿਅਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪਸ਼ਤੂਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਨੇ ਪਸ਼ਤੋ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਅਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੂੰ "ਪਸ਼ਤੋ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪਿਤਾ" ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1][3]
ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖਾਨ ਖੱਟਕ خوشال خان خټک | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਮੲੀ/ਜੂਨ 1613 |
| ਮੌਤ | 19 ਫਰਵਰੀ 1689 (ੳੁਮਰ 75–76) ਦੁਬਰ, ਤਿਰਹ, ਕਾਬੁਲ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ (ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਖੈਬਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) |
| ਕਬਰ | ਅਕੋੜਾ ਖੱਟਕ, ਨੌਸ਼ੇਰਾ ਜ਼ਿਲਾ (ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਪਸ਼ਤੋ ਕਵਿਤਾ, ਪਸ਼ਤੂਨ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ |
| ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ | Bāznāma, Swātnāma, Fazlnāma, Tibbnāma, Firāqnāma |
| ਖਿਤਾਬ | ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਵੀ[1] |
| Parent | ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਖਾਨ ਖੱਟਕ |
ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਦਾ ਜੀਵਨ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਘ-ਸੰਚਾਲਤ ਕਬਾਇਲੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ਤੂਨ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫੌਜੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਸਨ ਜੋ "ਅਫਗਾਨ ਯੋਧੇ-ਕਵੀ" ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅਫਗਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਦਾ ਸਟੈਂਡ ਅਤੇ ਲੜਾਈ ਰਵੱਈਆ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪੜਾਅ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਗੱਦ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਪਸ਼ਤੋ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਲਿਖੇ।[4]
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਪਸ਼ਤੂਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖੱਟਕ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ 1613 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅਕੋੜਾ (ਹੁਣ ਨੌਸ਼ੇਰਾ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ) ਤੋਂ ਮਲਿਕ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਖੱਟਕ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦਾਦਾ, ਮਲਿਕ ਅਕੋੜਾ, ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਲਾਲ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਕਬਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਖੱਟਕ ਸੀ। ਅਕੋਰੇ, ਟੋਰੀ (ਕਰਕ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਰਾਏ ਅਕੋੜਾ ਤੱਕ ਚਲੇ ਗਏ, ਅਕੋੜੇ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਅਕੋੜੇ ਨੇ ਟਰੰਕ ਰਸਤਾ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਉਦਾਰਤਾ ਨਾਲ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਕੋੜ ਖੇਲ, ਅਕੋੜੇ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਬਣੇ ਇੱਕ ਕਬੀਲੇ, ਖੱਟਕ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਖੱਟਕ ਕਬੀਲੇ ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਰਕ, ਕੋਹਾਟ, ਨੌਸ਼ੇਰਾ, ਅਕੋੜਾ ਖੱਟਕ, ਚੇਰੈਟ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ, ਮਰਦਾਨ ਅਤੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 Morgenstierne, G. (1960). "Khushhal Khan—the national poet of the Afghans". Journal of the Royal Central Asian Society. 47: 49–57. doi:10.1080/03068376008731684.
- ↑ Khushal Khan Khattak – The Warrior and the poet Archived 24 August 2007 at the Wayback Machine.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Stefan Sperl. Classical Traditions and Modern Meanings
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.