ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ
ਰਾਜਮਾਤਾ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਭੂਤਪੂਰਵ ਰਾਜਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਮਈ 1919 ਨੂੰ ਲੰਦਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਨਰਾਇਣ ਕੂਚਬਿਹਾਰ (ਬੰਗਾਲ) ਦੇ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਮਾਤਾ ਬੜੌਦਾ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਇੰਦਿਰਾ ਰਾਜੇ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ, ਫਿਰ ਲੰਦਨ ਅਤੇ ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਸ ਦਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਸਵਾਈ ਮਾਨਸਿੰਹ (ਦੂਸਰਾ) ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਵਾਗ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਦੁਆਰਾ ਕਦੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਦਸ ਸੁੰਦਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੀ ਗਈ ਰਾਜਮਾਤਾ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਸਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੈਪੁਰ ਸੰਸਦੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਮੱਤ ਲੈ ਕੇ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ 1967 ਅਤੇ 1971 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਹੋਕੇ ਲੋਕਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੀ ਗਈ।
ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 29 ਜੁਲਾਈ 2009 ਨੂੰ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ, 90 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਹ ਅਧਰੰਗ ਆਈਲਿਸ ਅਤੇ ਫੇਫੜੇ ਦੀ ਲਾਗ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ 250 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪੋਤੇ-ਪੋਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋ
ਨਸਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਚ ਰਾਜਬੋਂਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਕੋਚ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਰਾਇਣ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਯੁਵਰਾਜ ਤਾਜ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਮਰਾਠਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਇੰਦਰਾ ਰਾਜੇ ਬੜੌਦਾ, ਮਰਾਠਾ ਰਾਜਾ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਿਆਜੀਰਾਓ ਗਾਏਕਵਾਡ ਤੀਜਾ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਧੀ ਸੀ, ਉਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਤਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਗਿਆ। ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਗਲੇਂਡਵਰ ਪ੍ਰੈਪਰੇਟਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ,[1] ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸ਼ਾਂਤੀਨੀਕੇਤਨ,[1] Archived 2012-05-24 at Archive.is ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੌਸਨੇ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਸੈਕਟਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੈਕਟਰੀਅਲ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸਾਹਬ (ਐਚ. ਐਚ. ਸਰ ਸਵਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ II) ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕਲਕੱਤੇ ਪੋਲੋ ਖੇਡਣ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਰਹੀ।[2] ਮਹਾਰਾਣੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੋੜਸਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਾਈਡਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਯੋਗ ਪੋਲੋ ਖਿਡਾਰੀ ਸੀ। ਉਹ ਚੰਗੀ ਸ਼ਾਟ ਸੀ ਅਤੇ 'ਸ਼ਿਕਾਰਜ਼' 'ਤੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਉੱਚਤਾ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਪਹਿਲੀ ਮਰਸੀਡੀਜ਼ ਬੈਂਜ਼ ਡਬਲਯੂ 126, 500 ਏਲ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਇੰਪੋਰਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਹੈ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਕੋਲ ਕਈ ਰੋਲਸ ਰਾਇਸ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਵੀ ਸੀ। ਜੈਯਾਰਤ ਦੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਇੱਕ ਬੱਚਾ, ਪ੍ਰਿੰਸ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਈਸਾਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਮਰਹੂਮ, 15 ਅਕਤੂਬਰ 1949 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਚੋਰ ਵਜੋਂ ਸਹਾਇਕ ਉਪਾਧੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਭਵਾਨੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੌਦਾ ਭਰਾ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋ1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਸੰਸਦ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ 'ਚ ਇਸ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 246,516 ਵੋਟਾਂ ਵਿਚੋਂ 192,909 ਵੋਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ।[3] ਰਾਜਾਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਵਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ 1967 ਅਤੇ 1971 ਤੱਕ ਉਹ ਇਸ ਸੀਟ 'ਤੇ ਬਣੀ ਰਹੀ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸੰਨ 1965 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਦੂਤ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਅੜੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 1967 ਵਿੱਚ ਸਵਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਭੈਰੋਂ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ 1967 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਮਾਲਪੁਰਾ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ "ਦਮੋਦਰ ਲਾਲ ਵਿਆਸ" ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਗਈ ਸੀ।
ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਹੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦਿਆਂ, 1971 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਵੇਸੀ ਪਰਸ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਟੈਕਸ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਝੂਠੇ ਇਲਜ਼ਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਦਲਾਖੋਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ ਵਿੱਚ 5 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।[4] ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਏ ਪ੍ਰਿੰਸੈਸ ਰੀਮੈਂਬਰਜ਼, ਜੋ ਸੰਤਾ ਰਾਮ ਰਾਉ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ, 1976 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਫ੍ਰੈਂਕੋਸ ਲੇਵੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਫ਼ਿਲਮ "ਮੇਮੋਇਰਸ ਆਫ ਏ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਿਸੈਂਸ" ਦਾ ਵੀ ਕੇਂਦਰੀ ਧੁਰਾ ਰਹੀ।
ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ 1999 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕੁਚ ਬਿਹਾਰ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
ਪਰਿਵਾਰ
ਸੋਧੋਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਜਗਤ ਸਿੰਘ, ਈਸਾਰਦਾ ਦਾ ਰਾਜਾ (15 ਅਕਤੂਬਰ 1949 - 5 ਫਰਵਰੀ 1997) ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਤਾਏ ਦੇ (ਪਿਤਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ) ਈਸਾਰਦਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ 10 ਮਈ 1978 ਨੂੰ ਮੋਮ ਰਾਜਾਵੰਗਸੇ ਪ੍ਰਿਆਨੰਦਨਾ ਰੰਗਸੀਤ (ਅ. 1952) ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਪਿਆਰੰਗਸਿਟ ਰੰਗਸੀਤ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਵਿਭਾਵਦੀ ਰੰਗਸਿਟ (ਨੀ ਰਜਨੀ) ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਲਲਿਤਿਆ ਕੁਮਾਰੀ (ਬਿ. 1979) ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇਵਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਈਸਾਰਦਾ ਦਾ ਰਾਜਾ (ਅ. 1981) ਪੈਦਾ ਹੋਏ।
ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਵੰਸ਼ਜ ਬਚੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਭਵਾਨੀ ਸਿੰਘ, ਜੋਧਪੁਰ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਮਰਹੂਮ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਦਾ ਮਤਰੇਈ ਭਰਾ ਸੀ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਬੰਧ
ਸੋਧੋਮਹਾਰਾਨੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਰਾਜਪੂਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕੁਚ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਤੋਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਨੀ ਇੰਦਰਾ ਰਾਜੇ ਦੀ ਬੇਟੀ ਸੀ, ਜੋ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਿਆਜੀਰਾਓ ਗਾਏਕਵਾਡ ਤੀਜਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਚਿਮਨਬਾਈ ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਦੇ ਗਾਇਕਵਾੜ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਮਰਾਠਾ. ਉਸ ਦੇ ਪੋਤੇ-ਭਾਣਜੇ, ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਪੂਨਮ ਸਿੰਘ ਮੇਵਾੜ ਅਤੇ 2 ਲੜਕਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਕਾਰ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਉਸ ਦੇ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨ੍ਰਿਪੇਂਦਰ ਨਾਰਾਇਣ ਭੂਪ ਬਹਾਦੁਰ ਅਤੇ ਕੂਚ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਸੁਨੀਤੀ ਦੇਵੀ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਸੁਨੀਤੀ ਦੇਵੀ ਬ੍ਰਹਮੋ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਕੇਸ਼ਬ ਚੰਦਰ ਸੇਨ ਦੀ ਬੇਟੀ ਸੀ।
ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾ, ਜਗਦੀਪੇਂਦਰ ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾਜਤੇਂਦਰ ਨਰਾਇਣ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਗਦੀਪੇਂਦਰ ਨਾਰਾਇਣ 1922 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੂਚ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਣੇਪਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹ ਬੜੌਦਾ ਰਾਜ ਦੇ ਗਾਏਕਵਾਡਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਅੱਗੋਂ, ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਈਲਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਮੇਨਕਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਦੇਵਾਸ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ, ਉਹ ਕੋਟਾ, ਸਾਵੰਤਵਦੀ, ਅੱਕਲਕੋਟ ਰਾਜ, ਜਥ ਰਾਜ, ਦੇਵਾਸ ਜੂਨੀਅਰ, ਜੱਸਦਾਨ ਰਾਜ, ਅਤੇ ਸੰਦੂਰ, ਟਹਿਰੀ-ਗੜਵਾਲ, ਮਯੂਰਭੰਜ, ਧਾਰ ਰਾਜ, ਕੋਲ੍ਹਾਪੁਰ, ਲੁਨਾਵਾੜਾ ਰਾਜ, ਬਰੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸੀ। ਪਯਾਗਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜਾ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਇਲਟੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਪੋਲੋ ਸਪੋਰਟ
ਸੋਧੋਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਆਪਣੀ ਘੋੜਸਵਾਰ ਹੁਨਰਾਂ ਅਤੇ ਪੋਲੋ-ਖੇਡਣ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪੋਲੋ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। 1933 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਪੋਲੋ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜੈਪੁਰ ਰਾਈਡਿੰਗ ਅਤੇ ਪੋਲੋ ਕਲੱਬ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਰਹੀ। ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੋਲਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਰਾਮਬਾਗ ਪੈਲੇਸ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੇ ਗਏ "ਰਾਜਮਾਤਾ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਕੱਪ" ਅਤੇ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ "ਮਹਾਰਾਣੀ ਪੋਲੋ ਕਲੱਬ" ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਮੌਤ
ਸੋਧੋਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ-ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਬਦਨਾਮ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ।[5] ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਉਸ ਦੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰਿਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਕਿੰਗ ਐਡਵਰਡ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਉੱਥੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰਿਕ ਵਿਕਾਰ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਅਰ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਵਿੱਚ ਜੈਪੁਰ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਤੋਕਾ ਦੁਰਲਭਜੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਹਸਪਤਾਲ (ਐਸਡੀਐਮਐਚ) ਵਿਖੇ 17 ਜੁਲਾਈ 2009 ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 29 ਜੁਲਾਈ 2009 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ 90 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[6]
ਸਨਮਾਨ
ਸੋਧੋ1919–1940: Her Highness Princess Gayatri Devi of Cooch Behar
1940–1949: Her Highness The Maharani of Jaipur
1949–1970: Her Highness Maharani Gayatri Devi
1970–2009: Her Highness Rajmata of Jaipur
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ itation {ਹਵਾਲਾ | ਸਿਰਲੇਖ = ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਯਾਦ ਹੈ: ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ | first = ਗਾਇਤਰੀ | last = ਦੇਵੀ | ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ = ਰੂਪਾ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ | ਸਾਲ = 1996 | isbn = 978-81-7167-307-0 | url = https: //books.google.com/books? id = 5CoWAQAAMAAJ & q = ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ਕਤੀ # ਖੋਜ_ਆਨਕੋਰ | ਪੰਨਾ =} 87}}
- ↑ "'I Had Shot My First Panther Before I Turned Thirteen': Gayatri Devi turned 13 in 1932". Outlook. 20 October 2008.
- ↑ The Battle Royal - Maharani Gayatri Devi of Jaipur... Archived 2013-07-21 at the Wayback Machine. Time, 28 July 1967.
- ↑ Malgonkar, Manohar (1987). The Last Maharani of Gwalior: An Autobiography By Manohar Malgonkar. pp. 233, 242–244. ISBN 9780887066597.
- ↑ Deol, Taran (23 May 2020). "Gayatri Devi, princess-politician and Indira Gandhi critic who was jailed during Emergency". ThePrint (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 19 January 2021.
- ↑ "Gayatri Devi, former Jaipur queen, is dead". Retrieved 10 February 2020.